پیشگیری از سرطان با ورزش و تغذیه مناسب

شعارهفته سرطان سال ۹۸ :سرطان قابل پیشگیری و درمان است با خودمراقبتی و امید

«پرسش و پاسخ های خواندنی از ارتباط تغذیه با سرطان»

سرطان از جمله بیماری هائی است که تغذیه صحیح در پیشگیری و درمان آن می تواند نقش داشته باشد. این پرسش و پاسخ ها خواندنی است:

آیا غذای خاصی به طور عمده باعث سرطان می شود؟

تا به حال غذای مشخصی که سرطان زا باشد، شناخته نشده است. اما بعضی مواد شیمیایی، آفت کش ها، سم ها و مــواد افـــزودنی و حتــی آلوده کننده هایی که به طور اتفاقی وارد غذاها می شوند، می توانند از دسته مواد سرطان زای قوی باشند. اداره دارو و غذا کنترل جدی این عوامل را اجباری کرده است.

بعضی متخصصان تخمین می زنند که رژیم غذایی می تواند در دست کم، یک سوم از کل موارد سرطان ها دخالت داشته باشند. به عنوان مثال، شیوع بالای سرطان های مری و معده در مناطقی که از غذاهای نمک سود شده، دودی (برنج و ماهی دودی و …. (، نیتراتی (سوسیس، کالباس) استفاده می کنند مشاهده می شود.

دریافت بالای نمک و نیترات و ترکیبات موجود در دود، از دسته عوامل خطر بروز این سرطان ها به شمــار می رود. چاقـــی، شیوه غلط زندگی، بی تحرکی، رژیم غذایی، فاقد سبزی ها، میوه ها و غلات کامل، ماهی و ماکیان در ایجاد و پیشرفت سرطان های سینه و روده نقش موثری دارند.

چه عواملی در ایجاد سرطان ها نقش دارند؟

استعداد ژنتیکی، عوامل محیطی مانند سیگار کشیدن، قرار گرفتن و در معرض دود سیگار، آلـــودگی هــوا، قرار گرفتـن در معــرض آفتاب شدید و اجزای آلوده کنده رژیم غذایی مانند آفت کش ها و سم ها، نگهدارنده ها، افزودنی ها و رژیم های غنی از چربی، گوشت قرمز، غذاهای فرآیند شده، رژیم های عاری از سبزی ها و میوه ها و شیوه غلط زندگی، بی تحرکی می توانند در ایجاد انواع سرطان ها نقش مهمی داشته باشند.

آیا رژیم غذایی می تواند در پیشگیری از سرطان ها نقش داشته باشند؟

برخی از مواد غذایی ممکن است حاوی مواد پیشگیری کننده از انواع سرطان ها باشند. اجزاء اساسی رژیم غذایی در پیشگیری از سرطان ها عبارتند از:

• آنتی اکسیدان ها: آنتی اکسیدان ها که در منابع مختلفی از غذاها یافت می شوند، می توانند در برابر سرطان ها اثر محافظتی داشته باشند. آنتی اکسیدان ها با کاهش رادیکال های آزاد در بدن، در پیشگیری از انواع سرطان ها نقش مهمی دارنــد. رادیکــال های آزاد یــک جزء شیمیایی بسیار فعال می باشد که حاوی یک یا تعدادی الکترون های جفت نشده می باشند که به طور طبیعی در سیستم تنفسی و اکسیداسیون و سیستم ایمنی بدن نقش مهمی دارند. اما فعالیــت بیش از حد، یا مقادیـــر بیش از اندازه آن ها می تواند به بدن آسیب برساند و بافت های مختلف بدن را تخریب نماید. آنتی اکسیدان ها به طور طبیعی از فعالیت بیش از حد آن ها جلوگیری کند.

 

مواد آنتی اکسیدانی شامل: سلنیم، کاروتنوئیدها، ویتامین C، ویتامین E می باشند که مانع از آسیب سلول ها و بافت ها می شوند و می توانند از بروز تغییرات سلول های بدخیم جلوگیری نمایند.

• فیبرها: رژیم غذایی غنی از فیبر در کاهش خطر سرطان ها به خصوص سرطان روده نقش دارد. رژیم های گیاهی کم کالری، پرفیبر، غنی از حبوبات، غلات کامل، سبزی ها و میوه ها، خطر بروز سرطان ها را کاهش می دهند. فیبرها، با افزایش سرعت انتقال مواد غذایی از روده بزرگ باعث می شوند، باکتری های روده فرصت کمتری برای تولید مواد سرطان زا از آن ها داشته باشند، همچنین دیواره روده برای مدت طولانی در معرض مواد سرطان زا قرار نگیرند. احتمال داده می شود که فیبر مواد غذایی، ترکیب شیمیایی مواد تولید شده توسط باکتری های روده را تغییر داده و خاصیت سرطان زایی آن ها را کاهش دهد. فیبرها ممکن است به عنوان ماده ضد سرطان زا با باقیمانده اسیدهای صفراوی که ممکن است در مقادیر زیاد سرطان زا باشند، ترکیب شده و اثر آن ها را خنثی نمایند. فیبرها ترکیباتی هستند که در دیواره سلول های گیاهان مثل سبزی ها، میوه ها، سبوس، غلات کامل، حبوبات، مغزها یافت می شوند. با دریافـت کافــی و متناسبــی از گروه غلات، میوه ها و سبزی ها می تواند از بروز بسیاری از سرطان ها پیشگیری کرد. توصیه می شود روزانه ۴۰۰ گرم یا ۵ بار در روز میوه ها و سبزی ها مصرف شوند.

۳-غذاهای گیاهی

– سبزی ها خانواده کلم و گل کلم حاوی ترکیبات غیر مغذی هستند که آنزیم های دارای توانایی تخریب مواد سرطان زا را فعال می کنند.

–  پیاز سیر، تره خصوصا” هنگامی که خام خورده می شوند در کاهش خطر سرطان معده موثرند. مواد سولفوری موجود در این غذاها با آنزیم های موثر در بروز سرطان برخورد کرده و ساخت مواد سرطان زا را متوقف می نمایند.

–   هویج، گوجه فرنگی و مرکبات: این غذاها حاوی اسید فنولیک می باشند، و از سرطان کوکون با ممانعت از آزاد شدن مواد سرطان زا، پیشگیری می نمایند.

– دانه های سویا و مشقات سویا: با ممانعت از عملکرد استروژن ها، از بروز سرطان سینه ممانعت می نمایند. استروژن یک نوع هورمون زنانه می باشد که مقادیر زیاد از حد آن باعث افزاش شانس ابتلا به سرطان سینه می شود.

–  توت فرنگی، تمشک، انگور و سیب: این مواد حاوی اسید الاگیگ هستندکه می توانند برخی رادیکال های آزاد خطرناک موجود در دود سیگار را خنثی نمایند.

– پیاز، چای سبز، انگور، مرکبات: این مواد سرشار از ایروفلاونوئیدها هستند، که می توانند تغییرات بدخیم در سلول ها را متوقف کنند و مواد عامل سرطان را بلوک می کنند.

-غذاهای دریایی، روغن ماهی:‌این غذاها به علت داشتن اسیدهای چرب امگا ۳، سلنیم، روی، ویتامین E و … در پیشگیری از بسیاری از سرطان ها به خصوص سرطان سینه و روده نقش مهمی دارند.

–          چای سبز چینی: چای سبز به علت داشتن ترکیبات ضد سرطانی مثل پلی فنل ها در پیشگیری از سرطان ها نقش مهمی دارند. پلی فنل ها، ترکیبات آنتی اکسیدانی هستند که از تشکیل سلول های سرطانی و تومر و رشد آن ها ممانعت می نمایند. بسیاری از مواد غذایی حاوی پلی فنل ها هستند، اما چای سبـــز از آن جهت کـــه در پروسه تولید آن، پلی فنل ها حفظ می شود، اهمیت ویژه ای دارند.

آیا رژیم های پرچرب با سرطان ارتباطی دارند؟

دریافت مقادیر زیادی چربی باعث افزایش احتمال خطر سرطان روده، سینه و کلیه می شود. رژیم های پرچرب به خصوص با منشاء حیوانی مثل گوشت قرمز، تخم مرغ، محصولات لبنی با مقادیر بالایی چربی و کلسترول خطر بروز انواع سرطان ها را افزایش می دهند.

بسیاری از مطالعات نشان می دهند که دریافت بالای چربی به خصوص در زنان یائسه احتمال بروز سرطان سینه را افزایش می دهد. کاهش مصرف اسیدهای چرب اشباع مثل انواع غذاهای حیوانی، کره، لبنیات پرچرب، کله پاچه، امعاء و احشاء، گوشت های قرمز، خطر سرطان ها را کاهش می دهند. اما مصرف روغن ها با یک باند دوگانـــه مثل روغن زیتون خطر بروز بسیاری از سرطان ها به خصوص سرطان سینه را کاهش می دهند.

آیا چاقی باعث افزایش بروز سرطان ها می شود؟

بنابر مطالعات، ارتباط مثبتی بین شیوع بروز انواع سرطان ها و چاقی به خصوص در مورد سرطان سینه مشاهده شده است.

خطر مرگ و میر ناشی از تمام عوامل ذکر شده، افزایش می یابد.

آیا ورزش در پیشگیری از سرطان ها نقش دارند؟

عدم تحرک کافی و ورزش نیز یک عامل خطر برای انواع سرطان ها محسوب می شود. ورزش می تواند در پیشگیری از انواع سرطان ها به خصوص سرطان سینه، دستگاه تناسلی و کلیه اثر مطلوبی داشته باشد. ورزش با سرعت بخشیدن به انتقال مواد غذایی از روده، ممانعت از ترشح هورمون های جنسی و کاهش ذخایر سلول های چربی از سرطان ها پیشگیری می کنند (مقادیر زیاد هورمون های مردانه می توانند به ترکیبات سمی تبدیل شوند(.

آیا برای پیشگیری از سرطان، پرهیز غذایی لازم است؟

برای پیشگیری از انواع سرطان ها باید از خوردن گوشت های سوخته یا زغال شده و همچنین ماهی سوخته پرهیز کرد.

کباب کردن و پختن زیاده از حد این غذاها ترکیباتی می سازد که آروماتیک های هتروسیلیک آیین دار نامیده می شود که برخی از آن ها ممکن است سرطان زا باشند.

–  گوشت های قرمز مانند گوساله، بره و نیز فرآورده های گوشتی، چنانچه به صورت منظم و در حجم زیاد مصرف شوند ممکن است، خطر سرطان کلون، رکتوم، پانکراس، سینه، پروستات و کلیه ها را افزایش دهند. انجمن تحقیقات جهانی سرطانی، مصرف کمتر از ۸۰ گرم گوشت قرمز را در روز توصیه می کند.

– گوشت های فرآیندی مثل سوسیس و کالباس که ترکیبات نیتراتی به عنوان نگهدارنده و رنگ دهنده به آن ها افزوده می شود، سرطان زا می باشند.

–  گوشت های دودی، ماهی، پنیر و سایر غذاهای دودی حاوی ترکیبات هیدروکربنات های آروماتیک پلی سیکلیک هستند که از سوختن چوب ساخته می شوند، این مواد می توانند تغییرات سرطانی را آغاز کنند، پس باید به طور متعادل مصرف شوند.

–   مصرف بالای غذاهای شور شامل محصولات مشخصا” نمک داری مثل چیپس، پفک، خیار شور و …. ممکن است باعث افزایش خطر سرطان معده می شوند.

–  مصرف تکه های چرب گوشت، کلوچــه، نــان های روغنــی، کیک ها، بیسکویت ها، کره، روغن های جامد، مارگارین، سس ها، و سایر روغن ها را باید محدودکرد مصرف بالای این غذاها خطر چاقی را افزایش می دهند و این امر شاید خطر سرطان سینه بعد از یائسگی و سرطان رحم و کلون را افزایش دهد.

–  مصرف الکل، با سرطان های دهان، مری، حنجره و کبد، سینه، روده ارتباط دارد و باید از مصرف آن پرهیز کرد.

–  از غذاهایی که از تاریخ مصرفشان گذشته است و آن هائی که به نظر کپکی و بو گرفته می آیند و یا اینک خوب نگهداری نشده اند، پرهیز کنید.

چه توصیه های غذایی برای کاهش خطر بیماری های بدخیم پیشنهاد می شود؟

–  دریافت کافی مایعات

–  کاهش مصرف چربی

– افزایش مصرف غذاهای دارای فیبر، مانند: نان های تهیه شده از دانه کامل و غلات سبوس دار، سبزی ها و میوه های تازه

–  مصرف روزانه انواع مختلف سبزی ها و میوه ها

–  اجتناب از مواد احتمالا” سرطان زا با محدود کردن مصرف غذاهایی که با نمک، دود یا نیتریت ها حفظ می شوند، مانند گوشت های نمک سود شده، ماهی دودی، انواع سوسیس، کالباس و ……

– پرهیز از چاقی و حفظ وزن نرمال

–  طبخ صحیح غذاها وپرهیز از مصرف زیاد غذاهای سرخ شده و کبابی

–  رعایت ۵ اصل کفایت، تنوع و تعادل و میانه روی و کنترل کالری در انتخاب غذاهای روزانه

–  ورزش و تحرک کافی

دکتر زهرا عبداللهی،مدیر کل  دفتر بهبود تغذیه جامعه، معاونت بهداشت وزارت بهداشت ، درمان وآموزش پزشکی

 

چطور سرطان روده بزرگ را از خود دور کنیم؟

یکی از عوامل خطر ابتلا به سرطان کولورکتال، داشتن بیماری کرون است. با بیماری کرون دستگاه گوارش دچار التهاب می شود. این التهاب عمدتا قسمت پایین روده کوچک را تحت تاثیر قرار می دهد اما می تواند هر نقطه از دستگاه گوارش از جمله روده بزرگ را نیز متاثر کند. همین التهاب خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش می دهد.

به گزارش آوای سلامت به نقل ازeverydayhealthبه افرادی که بیش از هشت سال است دچار بیماری کرون هستند، توصیه می شود هر یک یا دو سال تحت آزمایش کولونوسکوپی قرار گیرند. در طول کولونوسکوپی، پزشک با استفاده از یک اسکوپ انعطاف پذیر و دوربین به دقت دیواره روده بزرگ را مشاهده می کند تا پولیپ های مشکوک شناسایی شوند.

در اینجا راه هایی برای کمک به پیشگیری از سرطان کولون یا بیماری کرون پیشنهاد شده است:

غذاهای ضد التهاب بخورید: شواهد علمی کمی در مورد نقش رژیم غذایی ضد التهاب بر بیماری کرون وجود دارد اما یک مطالعه کوچک نشان داده کسانی که از این غذاها استفاده می کنند، دچار علائم کمتری از جمله حرکات روده می شوند. اسیدهای چرب امگا ۳ از ضد التهاب های بسیار قوی هستند که در ماهی های چرب آب های سرد، گردو، دانه ی بذر کتان، روغن کلزا(کانولا) دانه های تخم کدو تنبل وجود دارد و افزودن امگا ۳ به غذاها و مکمل ها منجر به کاهش التهاب می شود ولی قبل از شروع مقادیر درمانی آن حتما با پزشک یا کارشناس تغذیه مشورت کنید.

اجتناب از غذاهای محرک: اجتناب از این غذاها، علائم کرون را التیام می بخشد. غذاهای محرک از فردی به فرد دیگر متفاوت است اما شایع ترین این غذاها عبارتند از غذاهای سرخ شده، غذاهای چرب، نوشابه های گازدار، ادویه جات و ترشی جات، آجیل و دانه ها بعلاوه سبزیجات خام.

ورزش منظم داشته باشید: یک مطالعه در نوامبر ۲۰۱۳ که نتایج آن در مجله پزشکی بریتانیا به چاپ رسید، نشان داد زنانی که از لحاظ جسمی فعال هستند، کمتر در معرض خطر ابتلا به بیماری کرون قرار دارند. انجمن سرطان آمریکا همچنین اعلام کرده که ورزش خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را کاهش می دهد.

در مورد سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان کولورکتال یا بیماری کرون با پزشک صحبت کنید: اگر هر کدام از بستگان نزدیک شما به این بیماری ها مبتلا بودند، شما در معرض خطر هستید، پس با پزشک خود در مورد روش های غربالگری و پیشگیری از این بیماری ها باید مشورت کنید.

سیگار نکشید: سیگار خود علائم بیماری کرون را بدتر می کند و فرد را در معرض خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ قرار می دهد. محققان بر این باورند که سیگار با توانایی روده ها برای مبارزه با بیماری ها تداخل دارد. سیگار کشیدن منجر به ایجاد التهاب در بدن می شود. همین التهاب منجر به رشد سلولهای غیر طبیعی و در نهایت ابتلا به سرطان می گردد.

باتشکر از مرکز بهداشت شهرستان اشکذر