- افکار مزاحم چه نوع افکاری هستند؟
در یک تعریف ساده افکار مزاحم، افکار ناخواسته، تکراری و یک نوع وسواس فکری و عملی هستند که باعث اختلال درعملکرد طبیعی و منطقی ذهن و فکر انسان می‌شوند. از این افکار در روان‌شناسی به‌عنوان نشخوار فکری یاد می‌شود.
افرادی که دچار نشخوار فکری هستند افسار فکرشان دراختیارخودشان نیست، ماجراها و خاطرات منفی گذشته را همانند آدامس در ذهن خود می‌جوند ولی قدرت دور انداختن آن‌ها را ندارند، دائم آن‌ها را مرور می‌کنند و در نهایت واقعیت‌ها را منفی تفسیر می‌کنند.
- این افکار چه تأثیری روی زندگی روزانه و تحصیلی نوجوانان می‌گذارند؟
این افکار به‌تدریج باعث کاهش رفتارهای مثبت و مؤثر فرد در ارتباط با خود و اجتماع می‌شود و روند حل مسئله را در ذهن فرد مختل می‌کند. این افکار قدرت مدیریت زمان را از انسان می‌گیرد و باعث می‌شود اتلاف وقت به‌عنوان روند معمول زندگی، جای استفاده از زمان را بگیرد.
- راه و یا راه‌هایی برای رها‌شدن از این افکار وجود دارد؟
مشهورترین روش برای مقابله با افکار مزاحم؛ سرکوب آن‌هاست که ما با استفاده از فشار، سعی در بیرون راندن آن‌ها از ذهن خود داریم. متأسفانه بسیاری از مطالعات علمی نشان داده‌اند که روش سرکوب افکار نه‌تنها کارآیی ندارد، بلکه باعث بازگشت آن‌ها با شدت بیش‌تری نیز می‌شود. بنابراین روش‌های دیگری جایگزین سرکوب شده‌اند.
«دانیل وگنر»، روان‌شناس آمریکایی، چندین روش نیرومند برای مقابله با افکار ناخواسته‌ی تکراری پیشنهاد می‌دهد که در این‌جا هفت روش را بازگو می‌کنیم:
۱٫ به‌صورت ارادی به چیزهایی فکر کنید که مثبت‌اند و دست به فعالیت‌های مورد علاقه‌تان بزنید.
۲٫ گرایش طبیعی انسان در هنگام تلاش برای خاموش‌کردن ذهن و تمرکز بر روی یک موضوع خاص، این است که به موضوع‌های دیگر فکر می‌کند یا به‌‌‌قول معروف؛ حواس انسان پرت می‌شود. در این حالت ذهن در اطراف و به‌صورت سرگردان به دنبال موارد جدیدی است که روی آن‌ها متمرکز شود و نه آن‌چه که در آن لحظه مورد نیاز است.
اما پرت‌اندیشی کارآیی ندارد و مطالعات نشان داده‌اند که اگر به سمت یک چیز منحرف شوید، بهتر از آن است که ذهن شما سرگردان باشد. پس بهتر است که بر روی یک موضوع تمرکز کنید، مثلاً تمرکز بر یک قطعه موسیقی یا یک برنامه‌ی جالب تلویزیون و …
۳٫ پژوهشگران در تحقیقات خود از کسانی که افکار مضطرب دارند، خواستند که نگرانی خود را به مدت نیم‌ساعت به تعویق اندازند. این روش به‌عنوان مرحله‌ی جانبی مقابله با این افکار شناخته می‌شود. بنابراین، نگرانی خود را برای مدت معینی به تأخیر اندازید. این روش به راحت‌شدن ذهن شما در این مدت کمک خواهد کرد.
۴٫ به جای تلاش برای سرکوب افکار مزاحم، می‌توان مستقیم سراغ آن‌ها رفت و برروی آن‌ها متمرکز شد. برخی تحقیقات نشان داده‌اند که این کار می‌تواند تنها به از بین بردن افکار مزاحم بینجامد.
۵٫ خودتصدیقی یک درمان روحی برای همگان است. این امر شامل تفکر در مورد صفات و باورهای مثبت برای افزایش اعتماد به نفس در اجتماع و کنترل خود می‌شود و مزایای دیگری نیز دارد.
۶٫ البته لازمه‌ی زندگی نرمال و طبیعی وجود استرس است، اما اگر استرس از حد طبیعی فراتر رود، موجب اختلال در روند عادی زندگی و ایجاد افکار مزاحم می‌شود.
۷٫ عمیق‌ترین افکار و احساسات خود را بنویسید. آزمایش‌های علمی ثابت کرده‌اند که نوشتن، سلامت جسمی و روانی بسیار گسترده‌ای به ارمغان می‌آورد. نوشتن در مورد عواطف برای مقابله با افکار مزاحم و تکراری بسیار مفید است.
کاغذ و قلم بردارید و همه‌ی افکار مزاحم را یادداشت کنید چون نوشتن، بار سنگین افکار را سبک می‌کند و گاه شما با خواندن نوشته‌ها ممکن است به خنده یا شگفتی بیفتید (مثلاً با خود بگویید که به چه چیزهای کم اهمیتی فکر می‌کردید) و در عین حال وقتی فکرتان را می‌نویسید، راحت‌تر می‌توانید آن را بررسی و خطاهایتان را شناسایی کنید.
- در صورت موفقیت و دور‌کردن افکار مزاحم، چه نتیجه و دستاورد مثبتی به‌جای می‌ماند؟
به‌تدریج افکار اتوماتیک یا خودکار از ذهن بیرون آمده و افکار و رفتار ارادی جای آن‌ها را می‌گیرد. پس انتخاب‌گری مهم‌ترین مشخصه‌ی شروع درمان است. دیگر فرد می‌تواند درحوزه‌های مختلف زندگی آزادانه افکار و رفتار خود را انتخاب کند؛ تصمیم بگیرد، اقدام و عمل کند، اشتباه و ترک اشتباه کند و مسیرهای غلط زندگی را تصحیح کند.
حالا عذاب رفتارهای اتوماتیک می‌تواند کم‌کم جای خود را به لذت تصمیم‌گیری، اجرا، بازخورد و اصلاح اشتباه‌ها بدهد و فرد قادر به توسعه‌ی زندگی در عرصه‌های مختلف تحصیل و کسب وکار شده و به قول معروف زندگی برایش شیرین می‌شود.
