سازمان بهداشت جهانی سالهای ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۰ را دهه استخوان و مفاصل تعیین کرده است.این اقدام سازمان بهداشت جهانی بیانگر آثار و تبعات ویرانگر و خطرزای این بیماری است.پوکی استخوان عارضه ای است که در آن استخوان شکننده شده و احتمال شکستگی استخوان ها با ضربات کوچک افزایش می‌یابد.
پوکی استخوان، عنوان بیماری همه گیر خاموش قرن را به خود اختصاص داده است.در حال حاضر قریب به ۷ میلیون نفر در ایران به پوکی استخوان مبتلا هستند، که این بیماری علاوه بر تحمیل هزینه های هنگفت درمان به دولت و خانواده های مبتلایان، موجبات مرگ یا از کار افتادگی آنها را فراهم می آورد. پوکی استخوان از گرفتاری‌های بسیار شایع جوامع بشری است که بعد از سن ۳۵ سالگی روند آن در انسان آغاز می‌شود.حدود نیمی‌از زنان مسن‌تر از ۴۵ سال و ۹۰ درصد زنان مسن‌تر از ۷۵ سال به بیماری پوکی استخوان مبتلا می‌شوند
پوکی استخوان بدون علامت خاصی بوده و معمولاً با ایجاد یک شکستگی در یکی از استخوانهای بدن بخصوص استخوانهای مهره، لگن و مچ خود را نشان دهد.
احتمال شکستگی استخوان ها در افراد مسنی که پوکی استخوان دارند در هنگام سقوط و افتادن بسیار بالاست. باید توجه داشت پوکی استخوان بیشتر در خانم های یائسه دیده می شود، اما مردان هم درصورت عدم تغذیه صحیح و فعالیت بدنی خوب ممکن است به این بیماری مبتلا شوند.مردان مسن نیز به پوکی استخوان مبتلا می‌شوند که البته میزان ابتلای آنان کمتر از زنان است. به طور تقریبی از هر سه زن یک نفر و از هر دوازده مرد یک نفر به پوکی استخوان مبتلا می‌شوند .پوکی استخوان باعث کاهش کیفیت زندگی و برای برخی باعث معلولیت دائمی می گردد.
شکستگی لگن از عوارض شایع پوکی استخوان است و بیمارانی که دچار شکستگی لگن می شوند در معرض خطر مشکلات زیادی در ارتباط با این بیماری قرار می گیرد. بسیاری از کسانی که دچار شکستگی لگن در رابطه با پوکی استخوان می شوند، نیاز به پرستاری طولانی مدت برای مراقبت در منزل بعد از دوره بهبودی اولیه به علت عوارض مرتبط با شکستگی پیدا می کنند. مرگ و میر افرادی که مبتلا به پوکی استخوان هستند و دچار شکستگی لگن شده اند، در ۱۲ ماه اول بعد از شکستگی لگن در حدود ۲۰ ٪ است.
باید بدانید :
- ذخیره شدن کلسیم در استخوان ها که باعث سفت و محکم شدن آنها می شود، قبل از تولد آغاز می‌شود و تا سن ۳۰ سالگی ادامه می‌یابد . در ۳۰ سالگی استخواهای یک فرد سالم به بیشترین سختی خود می‌رسد. اگر فعالیت بدنی کم باشد یا رژیم غذایی مناسب نبوده و حاوی مقدار کمی کلسیم باشد، به تدریج کلسیم استخوانها کم شده و استخوانها شکننده می‌شوند وبیماری پوکی استخوان ایجاد می شود.
• در زنان بعد از یائسگی به علت توقف ترشح هورمون‌های زنانه و نقش مهم این هورمون‌ها در استحکام استخوان ها، شیوع پوکی استخوان زیادتر می‌شود. هورمون زنانه (استروژن) در مقابل از دست رفتن استخوان محافظت ایجاد مى‌کند، جذب کلسیم را بهبود مى‌بخشد و اثر ورزش بر روى استخوانها را افزایش مى‌دهد.
• پوکی استخوان قابل پیشگیری است، با رژیم غذایی مناسب و ورزش می توان سیر پوکی استخوان را متوقف کرد.با داشتن رژیم غذایی و فعالیت های بدنی مناسب، می توانیم حافظ سلامتی استخوانها یمان بوده و از ابتلا به پوکی استخوان در میان‌سالی و پیری جلوگیری کنیم.
• باید توجه داشت که تغذیه، نقش مهمی در بروز یا پیشگیری از پوکی استخوان به عهده دارد و افرادی که کلسیم کافی در رژیم غذایی آنها وجود ندارد یا ویتامین د کافی دریافت نمی کنند، بیشتر در معرض ابتلا به پوکی استخوان هستند.
• کلسیم از عناصر مغذی ضروری برای رشد و استحکام استخوانها و دندانها است. پوکی استخوان یکی از مهم‌ترین عوارض کاهش مصرف کلسیم است و در صورت همراهی با عواملی مانند کمبود ویتامین ث ، کمبود ویتامین د، بی‌حرکتی، مصرف الکل، استعمال دخانیات بر شدت آن افزوده می‌شود.
• وجود مقادیر کافی کلسیم و ویتامین د در رژیم غذایی باعث تقویت استخوانها و پیشگیری از ابتلا به پوکی استخوان می شود. ولی جالب است که بدانید، حدود ۹۰ درصد خانوار های ایرانی، کلسیم کافی از برنامه غذایی روزانه خود دریافت نمی کنند. کلسیم یکی از اجزای سازنده استخوان است و غذای روزانه هر فرد بالغ باید حداقل حاوی ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰ میلی‌گرم کلسیم باشد. البته این مقدار نیاز در زنان باردار، شیرده، یائسه، افراد مسن و بچه‌ها بیشتر بوده و بین ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ میلی‌گرم است. 
منابع حاوی کلسیم عبارتند از شیر مادر، هر نوع شیر و غذایی که از شیر ساخته شده اند (مانند پودر شیر، پنیر، ماست، کشک و قره‌قوروت) و ماهی های کوچک که با استخوان خورده می شوند، نخود و لوبیا، ارزن، سبزی های برگ سبز تیره. سایر منابع حاوی کلسیم عبارتند از: کلم پیچ، شلغم، هویج، پرتقال، انگور و توت فرنگی، خرمالو، زیتون، جعفری، اسفناج، کرفس، کشمش، بادام، پسته، گردو.مصرف کم شیر به عنوان یکی از مواد غذایی غنی از کلسیم، یکی از علل دریافت ناکافی کلسیم از برنامه غذایی روزانه در خانوارهای ایرانی باشد.
هر لیوان شیر دارای ۳۰۰ میلی‌گرم کلسیم است.
زنانى که نمى‌توانند در رژیم غذایى خود کلسیم کافى را بگنجانند، مى‌توانند با نظر پزشک، از مکمل‌ها استفاده کنند.
منبع: دفتر بهبود تغذیه جامعه – وزارت بهداشت درمان وآموزش پزشکی
باتشکر از مرکز بهداشت شهرستان اشکذر
