پیامبر (ص) در خطبه غدیر چند مرتبه کلمه علی را ذکر فرمودند؟
کتاب العدد القویه، اثر علی بن یوسف حلی، یک از منابع شیعی است که خطبه غدیر را به صورت مشروح بیان کرده است. طبق آنچه در این کتاب موجود است، پیامبر اسلام (ص) در این خطبه، واژه های مختلفی را به کار برده که به امامت و جانشینی حضرت علی (ع) پس از پیامبر تصریح دارد، از جمله: نام مبارک علی (ع) است که ۳۴ مرتبه در این خطبه ذکر شده است.[۱]
امام علی(ع) در روز غدیر چند ساله بود؟
روز غدیر در سال دهم هجرت اتفاق افتاده است، اما با توجه به این‌که در سال تولد امام علی(ع) اختلاف نظر وجود دارد، تعیین سن آن حضرت در آن روز، بستگی به آن دارد که کدام نقل در ولادت ایشان تقویت شود. نظریه مشهور مورخان در مورد ولادت امام علی(ع) این است که آن حضرت در سال سی‌ام عام الفیل یعنی ده سال قبل از بعثت پیامبر اسلام(ص) متولد شدند.[۲] بنا بر این، امام علی(ع) در زمان بعثت پیامبر(ص) ده ساله بودند و با توجه به این‌که پیامبر ۱۳ سال اوّل بعثت را در شهر مکه بودند و واقعه غدیر در سال دهم هجرت اتفاق افتاده است؛ بر این اساس امام علی(ع) در روز غدیر ۳۳ سال داشتند.
نظریه دیگر این است که امام علی(ع) ۱۲ سال قبل از بعثت متولد شدند؛[۳] در این صورت سن امام(ع) در روز غدیر ۳۵ سال بود.
زمان و ساعت غدیر
وقوف پیامبر اکرم(ص) را در عرفه سال دهم، روز جمعه گزارش کرده‌اند و بر این اساس، روز غدیر که نُه روز پس از عرفه و هجدهم ذی‌حجه است، یکشنبه خواهد بود. در میان مورّخان، ابن کثیر به این نکته اشاره کرده است.[۴]
درباره ساعت این گردهمایى بزرگ طبرسى می‌نویسد: «جبرئیل زمانى که پنج ساعت از روز گذشته بود بر پیامبر نازل شد».[۵] فتال نیشابورى نیز می‌نویسد: «پنج ساعت از روز گذشته بود که جبرئیل پیام ابلاغ رسالت را براى پیامبر(ص) آورد».[۶]
سید بن طاووس روایتى از زبان یکى از حاضران در غدیر به این صورت نقل می‌کند: «ما زمانى به غدیر رسیدیم که اگر تکه گوشتى را روى زمین می‌انداختى از شدّت گرما پخته می‌شد».[۷]
نویسنده کتاب «الهدایه الکبرى» روایتى را از زبان امام على(ع) چنین نقل می‌کند: «و آن روز (غدیر) روزى بسیار گرم بود که طفل از شدّت گرما پیر می‌شد».[۸]
قاضى نعمان نیز روایتى را به این صورت نقل می‌کند: «هیچ روزى گرم‌تر از روز غدیر ندیده بودیم».[۹]
ابن اثیر به نقل یکى از شاهدان عینى غدیر، زمان این اجتماع بزرگ را بعد از نماز ظهر گزارش کرده است. طى این گزارش ابی‌الطفیل می‌گوید: «در حجه الوداع همراه پیامبر بودیم که هنگام ظهر دستور داد مکانى را براى نماز آماده کنیم و خارها را بزنیم، بعد از آن، نماز خواندیم و پیامبر بعد از نماز، دست على بن ابی‌طالب را گرفت و فرمود: من کنت مولاه فهذا على مولاه».[۱۰]
بر اساس این گزارش‌ها به نظر می‌رسد که تجمّع هنگام ظهر که گرم‌ترین زمان روز است، صورت گرفته است و این زمان با پنج ساعت از روز رفته، قابل جمع است.[۱۱] محاسبات نشان می‌دهد که غدیر به تاریخ شمسی در پایان اسفند ماه روى داده[۱۲] و با توجه به شرایط آب و هوایى شبه‌جزیره، این گرماى شدید کاملاً طبیعى است.
چه کتابی اولین بار در نقل خطبه غدیر به صورت مستقل، تألیف شده است؟
توجه و اهتمام علما نسبت به این داستان مهمّ تاریخى به حدّى است که گروهى از آنان علاوه بر آنچه که در خلال کتاب‌های تاریخی و حدیثی آمده، کتاب‌های مستقلّی را نیز در این زمینه تدوین نموده‌اند و تمام این کوشش‌ها براى آن بوده که این داستان کهنه نشده و تحریفى صورت نگیرد.
علامه امینی(ره) در کتاب «الغدیر»، با رعایت تقدّم تاریخى و سایر ویژگی‌های مرتبط، نام مؤلّفان حدیث غدیر خم را ذکر کرده است. او اولین کتابی که به طور مستقل درباره خطبه غدیر تألیف شده را «الولایه فى طرق حدیث الغدیر» می‌داند. نویسنده این کتاب، ابو جعفر محمّد بن جریر بن یزید بن خالد طبرى آملى (متوفای ۳۱۰ق) می‌باشد که داستان غدیر را از هفتاد و چند طریق در این کتاب نقل نموده است.[۱۳] بر این اساس، اولین کتابی که به طور مستقل درباره خطبه غدیر تألیف شده و گزارشی از آن به دست ما رسیده است، همین کتاب هست.
[۴]. «فخطب خطبه عظیمه فی الیوم الثامن عشر من ذی الحجه عامئذ و کان یوم الأحد بغدیر خم تحت شجره هناک، فبین فیها أشیاء. و ذکر من فضل علیّ و أمانته و عدله…»؛ البدایه و النهایه، ج ۵، ص ۲۰۸٫
[۵]. طبرسی، احمد بن علی، الإحتجاج علی أهل اللجاج، ج ۱، ص ۵۷، مشهد، نشر مرتضی، چاپ اول، ۱۴۰۳ق.
[۶]. فتال نیشابوری، محمد بن احمد، روضه الواعظین و بصیره المتعظین، ج ۱، ص ۹۰، قم، انتشارات رضی، چاپ اول، ۱۳۷۵ش.
[۷]. ابن طاووس، علی بن موسی، اقبال الاعمال، ج ۱، ص ۴۵۶، تهران، دار الکتب الإسلامیه، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق.
