ضایعات مواد غذایی دشمن سیاره زمین

از میزان ضایعات مواد غذایی سالیانه جهان که بالغ بر ۳/۱ میلیارد تن میشود، ۷/۲ درصد سهم ایران است.

بر اساس گزارش سازمان خوار و بار جهانی  FAO در سال ۲۰۲۰بیش از ۲ میلیارد نفر در جهان  به  غذای ایمن ، سالم ، مغذی و کافی دسترسی منظم  ندارند. پیش بینی می شود جمعیت جهان تا سال ۲۰۵۰ تقریباً به ۱۰ میلیارد نفر برسد. با وجود آنکه در جهان بیش از سی هزار گونه گیاه خوراکی وجود دارد ، امروزه ۶۶درصد از محصولات کشاورزی با تنها ۹ گونه گیاهی تامین می شود. به منظور تامین غذای مردم و پایداری کره زمین ، باید مواد غذایی مختلفی فراهم شود.تاثیر اشکال گوناگون سوتغذیه ( از تغذیه ناکافی و کمبود ریز مغذی ها گرفته تا اضافه وزن و چاقی) بر اقتصاد جهانی سالانه حدود ۳٫۵ تریلیون دلار برآورد می شود. روند افزایش  گرسنگی از سال ۲۰۱۴، همراه با گسترش چاقی  به روشنی نیاز به تسریع و تشدید اقدامات برای تقویت سیستم های غذایی و حفاظت از معاش مردم را نشان می دهد. ساز و کار های غذایی آینده کشور ما  باید ضمن حفاظت از منابع طبیعی ، تنوع زیستی و مقابله با مشکلاتی مثل تغییرات آب و هوایی، قابلیت تامین غذای سالم و دست یافتنی برای همگان و درآمدی مقبول برای کارکنان این بخش را فراهم می کند. ضایعات مواد غذاییFood waste (FW) هر ساله حدود ۱٫۳ میلیارد تن بر آورد شده است که معادل یک سوم کل مواد غذایی تولید شده برای مصرف انسان است و معادل غذای ۲ میلیارد نفر در هر سال  محسوب می شود. . ۱۴ درصد  مواد غذایی در دنیا در طی کاشت، برداشت، ذخیره و حمل و نقل از بین می رود و ۱۷ درصد مواد غذایی هم توسط مصرف کننده هدر می رود. اتلاف غذا به معنای هدر دادن پول ، نیروی کار و منابع  و  افزایش انتشار گازهای گلخانه ای در ایجاد تغییرات آب و هوایی می شود.

هر ساله بیش از ۱۷۴۸ میلیون تن ضایعات میوه و سبزیجات (FVW) fruit and vegetable waste در سراسر جهان تولید می شود. به دلیل رشد سریع اقتصادی، پیش‌بینی می‌شود که تولید FW در آسیا ۲۷۸ تا ۴۱۶ میلیون تن افزایش یابد. در اتحادیه اروپا، خانوارها بیش از نیمی از کل FW را تشکیل می دهند حدود ۱۲ درصد از کل تولید مواد غذایی اتحادیه اروپا در بریتانیا به هدر می رود، در حالی که ایالات متحده بالاترین نرخ FW سرانه را با ۲۷۸ کیلوگرم ثبت کرده است  FVW جزء اصلی FW است.

ایران نیز از این قاعده مستثنی نبوده و از میزان ضایعات مواد غذایی سالیانه جهان که بالغ بر ۳/۱ میلیارد تن میشود، ۷/۲ درصد سهم ایران است. به عبارت دیگر، در ایران سالانه حدود ۱۳۰ میلیون تن مواد غذایی تولید میشود که بیش از ۳۵ میلیون تن آن در فرآیند تولید، توزیع و مصرف از بین میرود.در این زمینه میتوان به ۳۰ درصد ضایعات در نان، ۲۵ الی ۳۰ درصد حتی ۵۰  درصد در میوهها و سبزیجات، ۱۰ درصد در برنج و ۲۵ درصد در  خرما اشاره داشت.  همچنین ضایعات مواد غذا می تواند تاثیرات زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی مخربی را به همراه داشته باشد که از ان جمله می توان به فرسایش خاک، بیابان زدایی ، آلودگی هوا ، افزایش گازهای گل خانه ای  ناشی از تشدید فعالیت های کشاورزی، افزایش فقر و کمبود غذا اشاره نمود.

میزان ضایعات محصولات کشاورزی که به صورت تازه مصرف می شود از مزرعه تا سفره بین۳۰ تا ۴۰ درصد است روند انتقال محصولات کشاورزی ازمزرعه به محل توزیع و از محل توزیع به فروشگاه ها شرایط مطلوبی ندارد.این آمار نگران کننده  چالشی در امنیت غذایی کشور است، که با وجود هشدارهای متعدد در این رابطه، به نظر می‌رسد هنوز هم سیاست گذاران تصویر صحیح و جامعی از وضعیت  مواد غذایی به خصوص نان در کشور نداشته و اقدامات کافی برای کاهش ضایعات  این مواد غذایی  انجام نمی‌دهند.

بر اساس توصیه های سازمان فائو در راستای کاهش ضایعات مواد غذایی از طریق افزایش سطح آگاهی عمومی می توان اقدامات زیر را انجام داد:

• استفاده بهینه از مواد غذایی اضافی
• جلوگیری از دور ریختن میوه و سبزیجاتی که دارای لک هستند
• تهیه کمپوت یا مربا و مارمالاد با میوه های اضافی یا خشک کردن  سبزی یا میوه ها
• تهبه و تدارک غذا به میزان مورد نیاز خانواده
• تهیه مایحتاج منزل به تعداد افراد منزل نه بیشتر
• نگهداری صحیح از سبزیجات
• استفاده از تمام قسمت های سبزی (ساقه و برگ انواع سبزی ها مانند کرفس )
•  نحوه  درست خرید نان و نگهداری از ان به منظور به حداقل رساندن ضایعات آن
• جداسازی زباله های خشک و تر
• ایجاد کارگروه کاهش ضایعات مواد غذایی در هر استان  ( از جمله نان، سبزی و میوه )و …

تهیه ، ترجمه و تنظیم: سپیده دولتی – کارشناس دفتر بهبود تغذیه جامعه