آیا فاصله اجتماعی بر رشد کودکان تأثیر می گذارد؟
همه گیری ویروس کرونا در سرتاسر جهان، تغییراتی جدی در سبک زندگی ایجاد کرده است، تغییراتی که بشر هیچگاه پیش از این تجربه نکرده بود. فاصله اجتماعی که این روزها مهم ترین تغییر سبک زندگی است، همه گروه های سنی، از جمله کودکان و نوجوانان را تحت تأثیر خود قرار داده است. در این مقاله به تأثیر این شرایط بر رشد کودکان می پردازیم. با ما همراه باشید.
بیشتر کودکان و نوجوانان، در حال حاضر از رفتن به مدرسه و باشگاه و بودن با هم سن و سالانشان، محروم شده اند. هر چند این روزها امکان ارتباط آنلاین با دوستان فراهم است، اما ارتباط نزدیک، واقعی و چهره به چهره، تأثیری در رشد کودک دارد که ارتباطات مجازی هرگز نمی تواند جای آن را بگیرد.
و این روزها ارتباطات واقعی اگر نگوییم غیر ممکن، ولی به شدت دشوار شده است. این روزها بیشتر کودکان و نوجوانان مجبورند اوقات خود را با خانواده و در کنار پدر و مادر و خواهرها و برادرها، سپری کنند. هر چند تأثیرات مثبتِ بودن در جمع خانواده، غیر قابل انکار است، اما در هر صورت فاصله اجتماعی اتفاقی است که بر رشد کودکان و نوجوانان تأثیرگذار خواهد بود.
به طور کلی فاصله اجتماعی اگر تنها برای چند ماه به طول انجامد، نمی تواند تأثیراتی عمیق و جدی بر رشد بچه ها داشته باشد. اما اگر این اوضاع فاصله گذاری اجتماعی برای مدت زمانی طولانی ادامه یابد و بچه ها نتوانند به مدرسه و یا باشگاه بروند، باید نوع و میزان خطرات ناشی از این شرایط به دقت مورد توجه قرار گیرد.
اجتماعی شدن، فرآیندی حیاتی در رشد کودک به شمار می رود. در این فرآیند کودک با برقراری ارتباط با هم سن و سالانش، مهارت تعامل با دیگران را به خوبی می آموزد.
در زمانی که باید کودک از لحاظ اجتماعی رشد کند، اگر از فرصت به دست آوردن چنین مهارتی محروم بماند، احتمالاً باید منتظر تأخیر رشد هیجانی-اجتماعی کودک باشیم.
اینکه بخواهیم بگوییم بچه ها در سنین مختلف چگونه این روزها را در حافظه هایشان ذخیره خواهند کرد، کاری دشوار است. از این گذشته هیچ تجربه مشابهی نیز در دست نداریم. نه والدین و نه معلمان هیچ گاه تجربه ای مشابه با وضعیت کنونی و فاصله گذاری اجتماعی نداشته اند تا در حال حاضر بخواهند آینده این شرایط را پیش بینی کنند.
در حالیکه بعضی از بچه ها که هنوز کوچک هستند ممکن است اصلاً متوجه شرایط موجود نشوند، برخی دیگر از آن ها نیز احتمالاً پس از مدتی این وضعیت را پذیرفته و کم کم آن را نرمال و طبیعی تلقی کنند. در هر صورت در ادامه، تأثیرات احتمالی انزوا و فاصله اجتماعی را بر گروه های سنی مختلف بررسی می کنیم.
در سنین دبستان، بچه ها مستقل تر شده و کم کم به روابط میان اقدامات و پیامدها، دقت می کنند. در این سن نیز مانند سنین پایین تر، هنوز کودک در حال رشد دادن به مهارت های اجتماعی خود است. خصوصاً در این سن، کودک در مدرسه، تعامل با همسالان خود را بهتر آموخته و تمرین می کند. بنابراین با بسته شدن مدرسه ها، رشد این مهارت ها با مشکلاتی روبرو خواهد شد.
در این شرایط که مدرسه ها تعطیل هستند، ممکن است کودک زمان زیادی را صرف تماشای تلویزیون، بازی های ویدیویی و یا کار با تبلت و رایانه نماید. به همین خاطر است که باید والدین برنامه ای منظم برای فرزند خود طراحی نموده و فعالیت های او را به دقت زیر نظر بگیرند.
اما گروه سنی بعد با چالش هایی بزرگ تری روبرو خواهد بود که در ادامه به آن ها اشاره می کنیم.
هر چند که بچه ها در این گروه سنی تا حدودی پیامدهای رفتار خود را درک نموده و تأثیر انزوا و فاصله اجتماعی را می فهمند، اما ذهن نوجوان برای بالغ شدن و رشد کردن هنوز هم به تعاملات اجتماعی گسترده نیاز دارد.
نوجوانان رویدادهای اجتماعی مانند جشن های مدرسه، مسابقات ورزشی و حتی جشن تولد کلاسی را ابزاری برای ابراز خود می پندارند و وقتی چنین موقعیت هایی در دسترس نباشد و مدرسه ها تعطیل شوند، آن ها سعی می کنند یک حیات اجتماعی جدید را برای خود دست و پا کنند. اگر نتوانند در فائق آمدن بر شرایط پیش آمده، موفق شوند، ممکن است علائم مشکلاتی مانند اضطراب و افسردگی را از خود بروز دهند که در صورت عدم توجه به آن ها، ممکن است این مشکلات تأثیری بلند مدت بر زندگی و عملکرد آن ها داشته باشند.
فضایی امن برای بچه ها فراهم کنید که بتوانند در آن سؤالاتشان را از شما بپرسند و نگرانی ها و ناامیدی هایشان را با شما در میان بگذارند. بهتر است خیلی منطقی از اهمیت فاصله اجتماعی و در خانه ماندن در شرایط کنونی برایشان بگویید و آن ها متوجه سازید که این اوضاع موقتی بوده و رعایت الزامات فاصله گذاری به نفع خود و جامعه شان خواهد بود.
برای تسهیل ارتباط خود با فرزندان، باید با همدلی، به احساسات و هیجانات آن ها گوش دهید و برای احساساتشان ارزش قائل شوید، حتی اگر این هیجانات و احساسات از نوع منفی مانند ناامیدی، خشم و غم باشند. همینکه کودک و نوجوان بفهمد که احساساتش را درک می کنید، حالش بهتر خواهد شد.
فاصله اجتماعی به معنای انزوای اجتماعی نیست. کودکان و نوجوانان با استفاده از تکنولوژی و فضای مجازی می توانند با دوستان، معلمان، مربیان، روحانیون و دیگر گروه همسالان و یا حتی غیر همسالانی مانند اقوام و خویشان، ارتباط برقرار کنند.
نقش شما در این شرایط این است که کودکان و نوجوانان را تشویق کنید تا با دوستان خود در شبکه های اجتماعی از طریق تماس صوتی، ویدیویی و یا حتی متنی، ارتباط برقرار کنند. البته یادتان باشد که استفاده از شبکه های اجتماعی، باید حتماً تحت نظر شما و با وضع قوانین باشد.
در این زمان که اضطراب و عدم اطمینان افزایش یافته، داشتن یک برنامه روزانه منظم و البته انعطاف پذیر، از اهمیت زیادی برخوردار است.
والدینی که همراه با فرزندان خود در خانه هستند، می توانند روابطشان را با فرزندان تقویت نمایند. مثلاً می توان از کودکان در مورد وعده های غذایی نظر خواهی کرد و حتی آن ها در آشپزی مشارکت داد.
همچنین می توان با متناسب با سن و سال کودکان با آن ها بازی کرد. بچه ها علاوه بر اینکه از بازی کردن با هم سن و سالان خود لذت می برند، به همان اندازه و بلکه بیشتر، از بازی با پدر و مادر کیف می کنند.
منابع:
