کمبود ویتامین “د” یکی از مشکلات مهم تغذیه‌ای در سراسر جهان است. کمبود این ویتامین، در ۳۰ درصد کودکان و ۴۰ درصد بزرگسالان جهان برآورد شده است. مطالعات انجام‌شده نشان می‌دهد کمبود ویتامین “د” می‌تواند نشانگر شیوه زندگی افراد مانند تغذیه ناکافی، آلودگی هوا، عدم مواجهه با نور خورشید و در سالمندان به دلیل کاهش کارایی تبدیل کلسترول زیر جلدی به ویتامین “د” باشد در ایران نیز نتایج بررسی ملی وضعیت ریزمغذی‌ها (پورا ۱ و ۲) در سال ۱۳۸۰ و ۱۳۹۱ در ۱۱ اقلیم کشور نشان داد تقریباً در همه گروههای سنی درصد بالایی از افراد دچار کمبود ویتامین “د” می‌باشند.
براساس نتایج این مطالعه، در سال ۱۳۹۱کمبود ویتامین “د” از ۶۳ درصد در اقلیم ۹ (استان‌های زنجان، قزوین، قم و مرکزی) تا ۸۷ درصد در اقلیم ۴ (سمنان و مرکز خراسان) متغیر بود. شیوع کمبود در دختران بیشتر از پسران گزارش شد، به‌طوری‌که ۹/۹۳ درصد دختران کشور با کمبود ویتامین “د” مواجه بودند. این میزان از ۵/۸۹ درصد در اقلیم ۹ تا ۱۰۰ درصد در اقلیم ۱ (ایلام، کردستان، کرمانشاه، لرستان و همدان) و اقلیم ۱۱ (فارس، کهکیلویه و بویراحمد، کرمان) متغیر بود. در این راستا، در سال ۱۳۹۳ دفتر بهبود تغذیه جامعه، کمیته مشورتی کنترل کمبود ویتامین “د” را تشکیل داد. اعضای این کمیته شامل اعضای هیئت‌علمی، ادارات مرتبط در این معاونت، وزارت آموزش و پرورش و سازمان غذا و دارو بودند و بر این اساس مقرر شد تا برای بهبود سریع و کوتاه‌مدت کمبود ویتامین “د” در گروههای آسیب‌پذیر مکمل یاری در دستور کار قرار گیرد و به موازات آن مقدمات برنامه غنی‌سازی مواد غذایی با ویتامین “د”فراهم شود . با توجه به مطالعات انجام شده گروههای آسیب پذیر شامل اقشاری از جامعه ایران بودند که شیوع کمبود ویتامین “د” در آنها بیشتر بود. این گروه‌ها شامل کودکان زیر ۶ سال، زنان باردار، نوجوانان دختر و پسر و بزرگسالان زن و مرد در گروه سنی ۴۵تا ۶۰ ساله بودند که در فصول مختلف همین کتاب به تفضیل برنامه مکمل یاری مختص هریک از این گروه‌ها شرح داده‌شده است. براساس دستورالعمل گروه سنی ۱۲ـ ۷ سال هر دو ماه یکبار و گروه سنی ۷۰- ۱۲ سال هر ماه یکبار یک قرص ۵۰۰۰۰ واحد بین‌المللی ویتامین “د” باید دریافت کنند .
مقدار دوز مکمل برای گروه نوجوانان دختر بر اساس مطالعه شکیبا و همکاران تعیین شد. بر اساس این مطالعه که در شهر یزد انجام گرفت به مدت ۶ ماه به‌صورت ماهانه یک قرص IU50000 ویتامین “د” به دختران دانش‌آموز داده شد. نتایج این مطالعه بیانگر بهبود چشمگیر سطح سرمی ویتامین “د” در گروه مداخله نسبت به گروه شاهد بود ضمن اینکه در این مدت هیچ عارضه جانبی گزارش نشد .برنامه مکمل یاری ویتامین “د” در سال اول در دبیرستان‌های دخترانه و پسرانه به‌صورت ماهانه یک دوز مکمل IU50000 به هر دانش‌آموز تا ۹ ماه در هر سال تحصیلی از سال ۹۳-۹۴ با اولویت ۵ اقلیم ۱، ۳، ۴، ۱۰ و ۱۱ که با بیشترین کمبود مواجهه بودند آغاز و سپس در کل کشور اجرایی شد (۸).
هدف کلی :
پیشگیری و کنترل کمبود ویتامین D در جامعه، بویژه اقشار آسیب پذیر
کاهش شیوع کمبود ویتامین D در گروه های سنی و فیریولوژیک (کودکان زیر ۲ سال، کودکان ۶ ساله، دانش آموزان، زنان باردار و بزرگسالان)
اهداف ویژه :
- ارتقاء اگاهی کارکنان بهداشتی درزمینه کمبود ویتامین D وروشهای پیشگیری وکنترل آن
- ارتقاء نگرش و عملکرد کارکنان بهداشتی درزمینه کمبود ویتامین D وروشهای پیشگیری وکنترل آن
- ارتقاء اگاهی‌های گروههای هدف (دانش‌آموزان، جوانان و میانسالان) درزمینه کمبود ویتامین D وروشهای پیشگیری وکنترل آن
- ارتقاء نگرش و عملکرد گروههای هدف (دانش‌آموزان، جوانان و میانسالان) درزمینه کمبود ویتامین D وروشهای پیشگیری وکنترل آن
- ارتقاء اگاهی معلمین، مراقبین بهداشت مدارس، مربیان مهد کودک‌ها و کارکنان سایر بخش‌ها در زمینه کمبود ویتامین D و روش‌های پیشگیری وکنترل آن
- ارتقاء نگرش و عملکرد معلمین، مراقبین بهداشت مدارس، مربیان مهد کودک‌ها و کارکنان سایر بخش ها درزمینه کمبود ویتامین D وروشهای پیشگیری وکنترل آن
- افزایش میزان دریافت ویتامین د در گروههای هدف (کودکان زیر ۲ سال، مادران باردار، دانش‌آموزان، جوانان، میانسالان و سالمندان(
گروه هدف (جمعیت تحت پوشش)
کودکان زیر ۲ سال ، دانش آموزان دختر و پسر دبیرستانی ، نوجوانان، جوانان، میانسالان، سالمندان و مادران باردار
استراتژی‌ها
استراتژی‌های ویژه تغذیه¬ای
- مکمل یاری با ویتامین “د” در دوزهای متناسب با نیازهای گروه هدف
استراتژی‌های حساس به تغذیه
- آموزش گروههای هدف در زمینه کمبود ویتامین د و راه‌های پیشگیری از آن
- آموزش تغذیه به معلمین، دانش‌آموزان، والدین و مراقبین بهداشت و کارکنان بهداشتی
اجزای برنامه مکمل یاری
ساختار مدیریت و اجرای برنامه
۱ـ در مراکز بهداشتی
مکمل‌یاری در مادران باردار و کودکان زیر ۲ سال در قالب برنامه‌های مراقبت ادغام یافته سلامت مادران و مراقبت ادغام یافته کودکان تحت پوشش مراکز بهداشتی درمانی انجام می‌شود .
سالمندان تحت پوشش مراکز بهداشتی درمانی نیز ماهانه یک دوز IU 50000 ویتامین د و از سنین بالای ۷۰ سال همراه با این دوز یک مکمل کلسیم ۵۰۰ میلی گرم نیز دریافت می‌کنند.
با تشکر از مرکز بهداشت شهرستان اشکذر
