توصیه هاى تغذیه اى در مشکلات شایع دوران باردارى

در دوران بارداری مشکلات گوارشی یکی از شکایت های اصلی مادران است که در این مطلب راهکار هایی که بتواند به شما برای کاهش این مشکلات کمک کند آمده است.

دوران بارداری یکی از پرچالش‌ترین دوران زندگی خانم‌ها را تشکیل می‌دهد. زیرا در این دوران ممکن است فرد دچار مشکلاتی شود که برخی از آنها به سرعت بهبود پیدا کرده و بهبود برخی دیگر نیز مدت بیشتری طول خواهد کشید . ترش کردن ، تهوع و استفراغ ، یبوست و ویار (پیکا ) از جمله مشکلات شایع دوران بارداری می باشد که در ادامه توصیه های تغذیه ای جهت کاهش و رفع این مشکلات ارائه خواهد شد .
ترش کردن و سوزش معده (Burn Heart)
یک رخداد معمول در اواخر باردارى اســت  و  معمولا در شــب ها روى می دهد. بازگشــت اســید معده به مرى موجب ســوزش انتهاى مرى مى شــود و به دلیل این که قســمت انتهایى مرى در نزدیک قلب اســت از این حس ســوزش به عنوان )سوزش قلب) یاد مى شود و این سوزش ربطى به قلب و یا کار آن ندارد. در بیشتر موارد، این مسئله به دلیل بزرگ شدن رحم و فشار آن بر روده ها و معده و نیز شل شدن اســفنکتر مرى و بازگشــت محتویات معده به داخل مرى ایجادشده و باعث احساس سوزش مى شــود. این عارضه با خوردن غذاى زیاد و تشکیل گاز شدت مى یابد.
توصیه هاى تغذیه اى هنگام ترش کردن و سوزش سر دل
غذا در وعده هاى کوچک و متعدد (هر ۲ تا ۳ ساعت) مصرف شود.
به جاى استفاده از مواد غذایى سرخ کرده ، از غذاهاى آب پز و بخار پز و یا کبابى استفاده کنند.
غذا به آرامى و در محیطى با آرامش میل شود.
از خوردن غذاهاى حجیم قبل از خواب اجتناب شود.
از نوشــیدن آب و مایعات در حین غذا خوددارى و یا بلافاصله پس از اتمام غذا خوددارى شــود. آب و مایعات را مى توان ۲-۱ ساعت پس از صرف غذا مصرف نمود.
بعد از صرف غذا کمى پیاده روى کنند.
رژیم غذایى باید پرپروتئین و بدون قندهاى ساده باشد.
رژیم غذایى بایدکم چرب و حاوى مقادیرکمى ازغذاهاى سرخ شده ، سس هاى خامه دار ، آبگوشت هاى چرب غلیظ ،گوشت هاى پرچرب ، شیرینی ها و مغزها باشد.
از غذاهاى ادویه دار، به خصوص ادویه تند کمتر اســتفاده کنند. هر چه غذا ادویه کمتر و طعم ملایم ترى داشــته باشد ، ترشح اسید معده را کمتر تحریک مىکند.
مصرف غذاهاى کاهش دهنده فشار اسفنکتر تحتانى مرى، نظیر نعناع، پیاز، سیر، چاشنی ها، شکلات، قهوه، چاى، نوشابه هاى گازدار و ســایر نوشــیدنی هاى حاوى کافئین را قطع کرده و به جاى آن آب بنوشــند. در صورت مصرف چاى، از چاى پررنگ اجتناب کرده و بجاى آن از چاى کمرنگ حداکثر ۳-۲ فنجان در روز استفاده شود.
غذاهاى مایع مثل آش و سوپ مصرف نکنند.
بعد از صرف غذا یا آشامیدن، از دراز کشیدن یا خم شدن به جلو پرهیز کنند.
در هنگام استراحت زیر سر را بالاتر از سطح بدن قرار دهند.
اجتناب از دراز کشیدن ۲-۱ ساعت بعد از خوردن یا آشامیدن به ویژه قبل از خواب و بلافاصله بعد از غذا.
تهوع و استفراغ
شیوع این عارضه بین ۵۰ تا ۷۰ درصد است و اغلب در سه ماهه اول باردارى رخ می دهدو تا هفته ۱۶ باردارى بهبود می یابد. از آن جایى که این مشکل در صبح ها تشدید می شود، بیمارى صبحگاه  (Sickness Morning) نامیده می شود؛ گرچه ممکن اســت در هر ســاعتى از شبانه روز اتفاق بیفتد. تهوع باردارى تنها تهوعى است که با حضور غذا در معده بهبود می یابد و تغذیه به عنوان بخشى از درمان در نظر گرفته می شود.
توصیه های تغذیه ای هنگام تهوع و استفراغ بارداری
معده را خالى نگه ندارند اما در عین حال از پرى و سنگینی معده هم خوددارى کنند.
مقدار غذاى کمتر در هر وعده مصرف شود.
افزایش تعداد وعده هاى غذایى که ممکن است برحسب تحمل مادر تا ۹ وعده در روز هم برسد.
استفاده از کربوهیدرات هاى زود هضم و مصرف پروتئین مفید است.
بیســکویت یا نان خشک قبل از برخاســتن از رختخواب مصرف کرده وپس از ۱۵ دقیقه از رختخواب برخاسته و صبحانه سبک و زود هضم بخورند.
از مصرف همزمان غذا و مایعات خوددارى شود .
از خوردن غذاهاى پر ادویه، سرخ شده، نفاخ، حجیم و دیر هضم اجتناب شود  .
از آنجایى که غذاها و مایعات سرد بیش از نوع گرم آنها قابل تحمل مى باشند از غذاهاى سرد با دماى یخچال استفاده شود و نیز از غذاهایی که بوى محرک دارند اجتناب شود.
در صورت مصرف مایعات و غذا های سرد با دماى یخچال مراقب آلودگی هاى میکروبى باشند.
در زمان آشــپزى، پنجره آشــپزخانه را باز بگذارند تا بوى شــدید وتند غذا آزار دهنده نباشــد و در صورت عدم تحمل توصیه می شود غذا بوسیله سایر افراد خانواده تهیه گردد.
در صورت بروز ناراحتى معده همراه با تهوع نیز مى توان یک تکه نان یا بیسکویت مصرف کرد.
به آرامى غذا بخورند .
به مدت طولانى گرسنه نمانند .
از رایحه هاى آزار دهنده و بوى تند برخى غذاهاو سایر بوهاى آزاردهنده اجتناب کنند.
مواد غذایى حاوى کربوهیدرات پیچیده نظیر نان برشته، بیسکویت نمکى (کراکر)، نان خشک یا نان سوخارى مصرف شود .
در تهوع و استفراغ شدید حمایت روانى مادر توسط اطرافیان خصوصا همسر خانم باردار توصیه می شود.

یبوست
تغییرات هورمونى دوران باردارى و فشــار ناشــى از بزرگ شدن رحم به روده به ویژه در اواخر دوران باردارى سبب کاهش حرکات دستگاه گوارش و در نتیجه ممکن است در اجابت مزاج مشکل ایجادکند.
توصیه هاى پیشگیرى و یا رفع یبوست:
افزایش دریافت مایعات
مصرف مداوم سبزى ها و میوه هاى تازه
افزایش فعالیت بدنى و قدم زدن و فعالیت ائروبیک روزانه به صورت منظم و مداوم
مصرف غذاهاى ملین طبیعى مانند غلات کامل و حبوبات، میوه ها و سبزى هاى فیبردار و میوه هاى خشک به خصوص آلو و انجیر
پیکا یا ویار
منظور از پیکا خوردن مواد نامناســبى اســت که از نظر تغذیه اى کم ارزش، بی ارزش و یا مضرهستند. در دوران باردارى این مواد نامناسب اغلب شامل مصرف خاک یا نشاسته (رایج ترین) و مصرف مواد غیر غذایى دیگر از قبیل یخ. کبریت سوخته، ســنگ، زغال، خاکستر، ســیگار، مهر نماز، نفتالین و… می باشــد. جایگزین کردن مواد نامناسب سبب کاهش دریافت مواد مغذى مفید و در نتیجه کمبود ریزمغذى ها مى شــود. برخى دیگر از مواد نامناسب (پیکا) نیز ممکن است حاوى مواد سمى یا آلودگى میکروبى باشند؛ و یا ممکن اســت در جذب مواد معدنى از قبیل آهن اختلال ایجاد کنند.
اصلاح رفتار غذایى و راهنمایى صحیح مادر باردار با استفاده از هرم غذایى باردارى در برطرف نمودن پیکا مؤثر است .

تهیه و تدوین” گروه بهبود تغذیه جامعه معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شیراز