تصاویری دیده نشده از مسجد الاقصی

محوطه صحن شریف در منطقه قدیمی قدس، البلده القدیمه، هفت مسجد و ۱۵ گنبد دارد. اما تنها نام اقصی به معنای دورتر، است که شهرتی جهانی پیدا کرده.

علاوه بر مسجد الاقصی (با گنبدی طلایی رنگ)، مسجد جامع قبله (با گنبد تیره)، مسجد مروانی، مسجد قدیم، مسجد قبّة الصخرة، مسجد البراق، مسجد المغاربة، مسجد جامع بانوان نیز در این محوطه ۱۴ هکتاری قرار دارند. اما این منطقه قبه‌های مختلف و تاریخی دیگری هم دارد که مقام پیامبران و بزرگان ادیان ابراهیمی هستند.

این گنبدهای زیبا از برجسته‌ترین ویژگی‌های این محوطه مقدس و از شاهکارهای جاویدان اسلامی و زیباترین آن‌ها هستند که فضایی خاص به آن بخشیده است، به‌ویژه قبه الصخره واقع در قلب مسجد الاقصی. معروف است که مسجد الاقصی پانزده گنبد دارد که عبارتند از:

گنبد صخره

قبه الصخره بنایی هشت ضلعی با گنبدی طلایی است و موقعیت آن نسبت به مسجد الاقصی مانند جایگاه قلب در بدن انسان، یعنی کمی در وسط به سمت چپ، است. تاریخ ساخت آن به دوران امویان برمی‌گردد. زیر این گنبد طلایی و در داخل مسجد، صخره‌ای قرار دارد که حضرت محمد (ص) در شب اسراء و معراج از آن به آسمان عروج کردند. زیر این صخره تاریخی، غاری کوچک قرار دارد که محل نماز خواندن مسلمانان است.

گنبد زنجیره

قبه السلسله در داخل صحن مبارک (الاقصی) در شرق قبه الصخره قرار دارد که به دستور خلیفه اموی عبدالملک بن مروان بنا شده است. گفته می‌شود در زیر این گنبد، زنجیری بوده که طرفین دعوا آن را لمس می‌کردند تا فرد راستگو شناسایی شود. این گنبد به شکل شش ضلعی است و داخل آن از شش ستون تشکیل شده است. یهودیان بین این داستان و یکی از روایت‌های عهد عتیق درباره حضرت داوود علیه السلام ربط می‌دانند.

گنبد دستور زبان

القبة النحویة در منتهی الیه جنوب غربی قبه الصخره قرار دارد و تاریخ ساخت آن به دوران ایوبیان برمی‌گردد. این بنا مکتب صرف و نحو و آموزش زبان بوده است. گنبد دستور زبان در زمان اشغال بریتانیا به کتابخانه تبدیل شد و امروزه به عنوان مقر دادگاه تجدید نظر شرعی استفاده می‌شود. این گنبد از داخل صحن مبارک بر دیوار ندبه یا براق و همچنین دروازه‌های المغربی و السیلسیله مشرف است.

گنبد ارواح

قبة الأرواح در داخل صحن مبارک و در نزدیکی گنبد معراج قرار دارد که قدمت ساخت آن به دوران عثمانی باز می‌گردد. این گنبد بر روی هشت ستون مرمری با هشت طاق سنگی ساخته شده است که ارتفاعی کمی کمتر دارد.

گنبد حضرت سلیمان علیه السلام

قبة النبی سلیمان علیه السلام در سمت شمال قرار گرفته و توسط امویان ساخته شده است. این گنبد نیز بنایی هشت ضلعی با چهار ورودی دارد که یکی از آنها مستقیم به سمت محراب و قبله است.

گنبد حضرت خضر علیه السلام

قبة النبی الخضر در گوشه شمال غربی قبه الصخره قرار دارد که قدمت بنای آن به دوره عثمانی می‌رسد و این گنبد بر پایه شش ستون مرمری زیبا با طاق‌های سنگی نوک‌تیز و مزین به طلا ساخته شده است.

گنبد معراج

قبة المعراج هم در شمال غربی قبه الصخره و به مناسبت معراج در سال ۱۲۰۰ میلادی، بیش از هزار سال قبل، ساخته شده است و در برخی منابع ذکر شده است که این گنبد به جای گنبد باستانی دیگری ساخته شده که با یورش صلیبیان ویران شده بود. این گنبد معماری منحصر به فردی با در مجموع سی ستون دارد و روی گنبد اصلی آن یک گنبد کوچک مانند تاج قرار گرفته است.

گنبد ترازو

قبة المیزان که به منبر برهان منبر نیز معروف است در گوشه جنوبی صحن شریف و در مجاورت طاقچه جنوبی قرار دارد. تاریخ ساخت آن به دوره قاضی القضات برهان الدین بن جماعت برمی‌گردد که در واقع منبری است که بالای آن گنبدی قرار دارد. گفته می‌شود این قبه ابتدا از چوب ساخته شده اما پس از بازسازی آن را به شکل مرمرین درآورده‌اند. در اواخر قرن بیستم نیز گروهی از معماران ایتالیایی آن را بازسازی کردند.

گنبد یوسف آقا

قبة یوسف آغا در ضلع غربی مسجد القبلی، مسجد جامع قبله، قرار دارد که به دستور یوسف آقا والی عثمانی بیت المقدس ساخته شده تا برای عبادت در نزدیکی مسجد جامع محل مناسبی داشته باشد.

گنبد حضرت موسی علیه السلام

قبة النبی موسی در داخل صحن مبارک و در نزدیکی جنوب غربی البیکه قرار دارد و از طرح آن برمی‌آید که برای عبادت شاهزادگان ایوبی در هنگام زیارت بیت المقدس بوده است. بنای این قبه مربعی شکل و دارای پنجره است.

گنبد محراب پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم

قبة النبی در غرب قبه الصخره در کنار قبه معراج قرار دارد. برخی از مورخان معتقدند که در مکانی ساخته شده که حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم در آن بودند و در شب معراج با پیامبران و فرشتگان نماز خواندند. برخی از متون دلالت بر این دارد که معراج در سمت راست صخره رخ داده و دلیل کثرت گنبدهای سمت راست را به همین دلیل می‌دانند.

گنبد یوسف

قبة یوسف معروف به صلاح الدین ایوبی هم در جنوب قبه الصخره قرار دارد و تاریخ ساخت آن به دوران عثمانی برمی‌گردد. این گنبد بر بنایی مربع شکل استوار است که پایه آن از دو ستون مرمری زیبا و دیواری در جهت قبله تشکیل شده است.

گنبد عاشقان پیامبر

قبة عشاق النبی صلی الله علیه و آله در گوشه جنوب شرقی باب الاطم قرار دارد. و اما نام فعلی آن از رویه جمعی از شیوخ صوفیه برای ذکر ذکور زیر آن ناشی م‌شود. این بنا ضلع باز است و دارای محراب سنگی توخالی زیبایی است.

گنبد شیخ الخلیلی

قبة شیخ الخلیلی در صحن الصخره در قسمت شمال غربی قبه الصخره قرار دارد که گنبد پیامبر و معراج را از هم جدا کرده و محل عبادت یکی از مشایخ صوفیه است که به گنبد باخ نیز معروف است. در زیر این گنبد، بنای پایینی به نام غار ارواح وجود دارد که از طریق پلکانی سنگی به آن می‌رسند.

گنبد حضرت عیسی علیه السلام

قبة النبی عیسی که گهواره حضرت عیسی (ع) نیز نامیده می‌شود در گوشه جنوب شرقی دیوار بیت المقدس و دیوار مسجد الاقصی قرار دارد که به مناسبت بزرگداشت حضرت عیسی علیه السلام ساخته شده است. در زیر این گنبد حوضی سنگی به نام گهواره حضرت عیسی وجود دارد. در مقابل این حوض محرابی سنگی و توخالی قرار دارد.

همشهری آنلاین – فاطمه عباسی