رمضان در اشکذر

آداب و رسوم ماه مبارک رمضان در اشکذر ریشه عمیق درباورهای  مذهبی مردم این سرزمین دارد، برخی از این آداب در جاهای دیگر هم اجرا می شود و برخی از آداب و اصطلاحات مختص این شهر است ،مردم از گذشته های نه چندان دور، با شوق و ذوق  فراوان این آداب را به جا می آوردند.

 استقبال از ماه خدا و عمل «قاصد در کردن» 

از اواخر ماه شعبان مردم  خود را آماده استقبال از ماه خدا می کردند آنان چند روز قبل از ماه مبارک رمضان، به نظافت و پاکسازی خانه ها و مساجد می پرداختند

مردم برای رویت هلال ماه، غروب روز آخر ماه شعبان بالای مناره های مساجد و پشت بام ها رفته و با نگاه دقیق به آسمان به جستجوی ماه می پرداختند و در صورت مشاهده ماه، اعمال مخصوص ماه رمضان را به جای می آوردند. اگر به علت ابری بودن آسمان، رویت ماه ممکن نبود، افرادی را به آبادی ها و شهرهای نزدیک که افق شان با افق شهر یکی بود می فرستادند که در اصطلاح به این عمل «قاصد در کردن» می گفتند. اگر تا هنگام سحر، دیدن ماه ثابت نمی شد، مردم سحری را خورده و روزه می گرفتند تا اگر ماه رمضان آغاز شده باشد، از تکالیف دینی غافل نمانند

 آب است و تریاک! آب است و زهر مار!

در قدیم دقایقی قبل از اذان صبح میرزا محمّد پیشداد موذن و مناجات خوان اشکذر بر روی بام می آمد و سه بار می گفت « آب است و تریاک» و بعد می گفت «آب است و زهر مار» یعنی مردم، اذان صبح نزدیک است و دست از خوردن و آشامیدن بکشید!  و پیشخوانی اذان صبح را شروع می کرد و می خواند:

«الهی بزرگی سزاوار تو

که لوح و قلم نقش پرگار تو

زحکم تو گریده عالم پروش

چراغتکواکب به شب تابه روز

یا الله یا رحمان یا رحیم»

مراسم جز خوانی قرآن کریم

جز خوانی مردان اغلب در مساجد وحسینیه ها ودیگر اماکن مذهبی است و جز خوانی بانوان اغلب صبح ها در منزل یکی از داوطلبان ویا منازل یکدیگر برگزار می گردد. از روز اول ماه رمضان گرد هم جمع می شوند معمولا هر فردی جای خود را مشخص می کند. هر روز یک جزء از قرآن توسط حضار و یا یک نفر که به او ملا می گویند  تلاوت می شود. در روز آخر ماه رمضان که روز ختم قرآن است، ملا از آغاز جزء سی ام شروع می کند و بقیه شرکت کننده، یک به یک، سوره های آن را می خوانند تا به سوره توحید برسند. قرائت این سوره نصیب هر کس شود  آن را به فال نیک می گیرد که دلیلی بر کارگشایی و خیر و برکت در کارهاست  و همچنین  نشانه  تشرّف به زیارت حج یا مرقد یکی از چهارده معصوم (ع)و یا برآورده شدن حاجات است. فردی که قرعه به نام او افتاده، بعد از پایان ماه رمضان تمامی افراد شرکت کننده در جلسات قرآن را دعوت و با توجه به توانایی خود از آنها پذیرایی می کند.

اصطلاح «رمضان به هُم هُم افتاده»

در ایامی که بعلت طولانی بودن روزها و گرمای شدید ، روزه بر روزه دارها سخت می گذشت یکی از بزرگان اشکذر برای دلداری و تشویق مردم برای ادامه روزه گرفتن، روزهای باقی مانده ماه مبارک رمضان را می‌ شمرد :« نهم، دهم، یازدهم  ،…هم،…هم …»و به شوخی می گوید «رمضان به هُم هُم افتاده» سختیش تمام شده و چیزی از آن باقی نمانده است !  از آن زمان  به بعد  اصطلاح  « رمضان به هُم هُم افتاده»به سر  زبان مردم افتاد، همچنین قدیمی ها اعتقاد داشتند روزه درماه رمضان تا هشتمین روز سخت است و بعد از آن بدن افراد به روزه عادت کرده و روزه داری آسان تر می شود.

افطاری ها ساده و آش خونقا

سالها پیش  افطاری ها ساده بود و روزه داران بین نماز مغرب و عشا  بوسیله خرمای خشک روزه خود را باز می کردند یک یا چند نفر  بین دو نماز چادر شب پر از خرما را  می چرخاندند و جلوی هر کسی ۵-۲۰عدد خرما می گذاشتند.

همچنین  موقوقاتی در اشکذر برای افطاری دادن به مردم روزه دار بود.که مشهورترین آن موقوفه ای بود که با آن  « آش خونقا» می پختند.روز های رمضان دیگ آشی بار گذاشته می‌شد، نزدیک افطار مردم کاسه و قابلمه به دست برای این آش صف می‌بستند تا خود و خانواده شان با آن افطار کنند.این آش که در زبان محلی به آن« آش خونقا» می گفتند تشکیل شده بود از نرمه برنج ، روغن پیی ، ماش و زرد چوبه فراوان که به همین علت زرد رنگ بود.این آش ابتدا در محله توده نزدیکی‌های حسینیه سفید پخته می‌شد بعد از آنکه« سید آقا آقایی» مسئولیت پخت آش را به عهده گرفت, آش را در محله پشت باغ کاج اشکذر می پخت.با در گذشت سید آقا چند سالی پخت آش ادامه داشت ولی بهبود وضع مردم و تغییر ذائقه آنها باعث شد عملاً پخت این آش بد مزه متوقف شود.

مراسم دوست دوست

بچه ها شب ۲۷ ماه مبارک رمضان دور هم جمع  می شوند گروه ، گروه می شوند گروههای سه تا ده نفره و محله را بین خود تقسیم می کنند سپس بچه ها کیسه به دست ، به درب منازل محل محدوده خودمی روند و با خواندن اشعاری از ساکنان خانه، طلب شیرینی وشکلات و خوراکیهای دیگر می کنند. و ساکنان  خانه شیرینی وشکلات و خوراکیهای دیگر که از قبل آماده کرده اند ،بین بچه ها تقسیم می کنند وبچه ها با اشعاری از ساکنان آن خانه تشکر کرده وبه درب خانه دیگر می روند.

اشعاری که بچه ها در این شب می خوانند عبارتست از:«دوست دوست، دوست علی دوست»«این خونه شربت و قنده، امام علی درش نبنده» وبعضی محله ها «این خونه شربت و قنده، امام حسین درش نبنده»  « یا ارده به طاسم کن یا بکش و خلاصم کن» « میدی یا بریم »

مراسم نخل برداری روز بیست و یکم رمضان

نخل برداری از جمله باشکوه‌ترین و معروف‌ترین مراسم‌های عزاداری آیینی در اشکذر  است. این مراسم با حضور خیل عظیمی از عزاداران و  عاشقان مولی الموحدین، امیرالمؤمنین حضرت علی بن ابیطالب (ع) در ظهر بیست و یکم رمضان همزمان با سالروز شهادت آنحضرت در حسینیه سفید  برگزار می‌شود

عید فطر

در روز عید فطر، مردم بعد از خواندن نماز صبح به مساجد رفته نماز عید فطر را به جا می آورند.صندوق هایی نیز جهت تحویل گرفتن فطریه در محل وجود دارد. پس از خواندن دعا  از نمازگزاران با آش گندم که در زبان محلی به آن آش امام حسین (ع) گفته می شود پذیرایی می شوند . بعد از نماز عید فطر کوچکترها به دید و بازدید بزرگتر ها رفته و به شکرانه یک ماه عبادت و قبولی طاعات، آن روز را به جشن می گیرند.

(این مقاله در سایت اشکذرخبر هم منتشر نمودم )