پژوهشگر فرهنگ‌عامه استان یزد با اشاره به آداب‌ورسوم مردم استان یزد در وداع با ماه مبارک رمضان و عید فطر، گفت: در گذشته مژده آمدن عید فطر با شلیک توپ در میدان بعثت یزد داده می‌شد.
علی سپهری‌اردکانی در خصوص آداب‌ورسوم مردم استان یزد در وداع با ماه مبارک رمضان و عید فطر، گفت: در زمان‌های قدیم یکی از رسومات مردمان استان یزد در سحر عید فطر، مراسم وداع با ماه مبارک رمضان بود؛ چنانچه کسانی که در طول ماه مبارک رمضان بالای پشت‌بام و دیگر مکان‌ها به خواندن دعای سحر، ذکر و دعا مشغول بودند، در سحر آخر این ماه به خواندن اشعاری در راستای وداع با این ماه می‌پرداختند که حالت بسیار حزن‌انگیزی را پدید می‌آورد.
مراسم الوداع، خداحافظی یزدی‌های قدیم با رمضان
وی افزود: در مراسم وداع اشعاری را با مضمون «الوداع ای ماه تابان، الوداع، الوداع ای ماه رحمت، الوداع، الوداع» با گریه خوانده می‌شد و به این صورت آخرین سحر ماه مبارک رمضان را وداع می‌گفتند.
پژوهشگر فرهنگ‌عامه استان یزد اظهار داشت: برای پیشواز از عید فطر به دلیل اینکه در گذشته وسایل ارتباطات وجود نداشت تا رؤیت هلال را ببینند؛ لذا ملاک عید فطر، رؤیت هلال ماه در همان شهر یا شهرهای هم‌جوار بود؛ همچنین برای اینکه این هلال رؤیت شود، کسانی که در این حرفه تخصص داشتند بعدازظهر روزهای ۲۸ و ۲۹ رمضان به بالای پشت‌بام‌های بلند شهر می‌رفتند و اگر هلال را رؤیت می‌کردند برای مردم آن شهر کفایت می‌کرد و اگر کسی هلال را رؤیت می‌کرد معتقد بود می‌بایست که ماه جدید را روی آب، سبزی و صورت شخص سید نو کند.
سپهری‌اردکانی بیان داشت: بعد از رؤیت هلال کسانی که ماه را رؤیت کرده بودند، نزد عالم شهر می‌رفتند و در راستای صحت این موضوع شهادت می‌دادند؛ لذا عالم بزرگ شهر این افراد را جداجدا مورد سؤال قرار می‌داد تا جویا شود که نظرات آن‌ها مانند یکدیگر است یا خیر؛ چنانچه یقین حاصل می‌شد که هلال رؤیت شده است، قاصدک روانه می‌کرد؛ به این معنا که به قاریان و افراد خوش‌صدا اعلام می‌کرد که در محله‌های مختلف شهر رفته و قرآن قرائت کنند تا مردم برای نماز عید فطر آماده شوند.
این محقق فرهنگ‌عامه یزدی ادامه داد: برای اعلام ماه جدید و عید فطر کسانی که شیپور داشتند، به شیپور زدن مشغول می‌شدند و در زمان‌های قدیم حمامی‌ها بوق داشتند که در سحر آخرین ماه مبارک رمضان بوق می‌زدند؛ همچنین نقاره‌زنان در بالای بلندی پشت‌بام‌های امامزاده‌ها به نقاره زنی مشغول می‌شدند؛ لذا تمام مردم شهر را با این امکانات برای پیشوازی از عید فطر آماده می‌کردند.
مژده آمدن عید فطر با شلیک توپ در میدان بعثت یزد
وی بابیان اینکه اعلام عید فطر در زمان قاجاریه به بعد با شلیک توپ رسم شده بود، تصریح کرد: در همین راستا در هنگام رؤیت هلال ماه توپی را شلیک می‌کردند، به این‌گونه که توپی بزرگی که در میدان بعثت بود و روی باروت‌های آن می‌کوبیدند و فتیله‌ها را آتش می‌زدند که صدای این توپ نصف شهر یزد را فرا می‌گرفت و همین‌گونه بود که مردم شهر یزد رؤیت ماه را آگاه می‌شدند.
سپهری‌اردکانی با اشاره به اینکه اگر هلال رؤیت نمی‌شد، بایستی مردم روزه می‌گرفتند، اذعان کرد: اگر تا بعدازظهر روز آخر ماه مبارک رمضان خبری را مبنی بر اینکه در شهری هلال رؤیت شده است، می‌آورند، اگر برای عالم شهر یقین می‌شد که در شهرهای دیگر هلال رؤیت شده است، مردم شهر را به عید فطر مژده می‌دادند و در خیابان نقل و شیرینی توزیع می‌کردند.
مردمان یزد در روز عید فطر به دیدار علما می‌رفتند
پژوهشگر فرهنگ‌عامه استان یزد یادآور شد: صبح عید فطر در تمامی مساجد نماز عید فطر برگزار می‌شد و رسم خوبی بود که مردم این روز را به دیدار علما می‌رفتند و علما در منزل و یا مدارس علمیه جلوس کرده و مردم به دیدار آن‌ها می‌رفتند؛ همچنین افراد هر محله معمولاً رسمی داشتند که بعد از دیدار علما به دیدار امام جماعات مساجد به علت اینکه در طول ماه مبارک رمضان نماز خوانده و سخنرانی کرده بودند، می‌رفتند و از آن‌ها تقدیر و تشکر می‌کردند.
وی اضافه کرد: معمولاً افراد جوان و میان‌سال برای جبران روزه‌داری خود به گردش و تفریح به مزارع، باغات و اطراف شهر می‌رفتند و یکی از چیزهایی که در روز عید فطر بسیار استفاده می‌شد، نان‌روغنی به نام سورک یا لتیرک بود که در حال حاضر در شهر یزد خیلی رسم است که در مراسم‌های مختلف سورک پخت می‌شود.
این محقق فرهنگ‌عامه یزدی تأکید کرد: افرادی که در شهر می‌ماندند، معمولاً به دیدن اقوام و بزرگان می‌رفتند و رسم بر این بود که هنگام ورود به خانه آن‌ها رسم بود که می‌گفتند «نماز و طاعات شما قبول» و طرف مقابل عرض می‌کرد «خدا قبول کنه» و یا «شما هم همچنین»؛ همچنین اگر سالی ماه مبارک رمضان مصادف با عید نوروز هم‌زمان می‌شد، در آن سال نوروز را عید نمی‌گرفتند و به‌جای آن در عید فطر مراسمات نوروز را برگزار می‌کردند و مراسمانی که در سال‌های گذشته در نوروز انجام می‌شد را در روز عید فطر برگزار می‌کردند.
وی در پایان خاطرنشان کرد: به‌هرحال عید فطر یکی از عیدهای بسیار بزرگی است که اغلب این آداب و رسومات در حال حاضر همچنان باقیست؛ اما تفاوت زمانی کنونی این است که ملاک رؤیت هلال ماه، شهر نیست؛ بلکه معمولاً از طریق رادیو، تلویزیون و دفتر مقام معظم رهبری رؤیت هلال ماه اعلام می‌شود، لذا یکی از مشکلاتی که در زمان‌های گذشته در موضوع رؤیت هلال ماه وجود داشت، خوشبختانه در زمان کنونی با بودن وسایل ارتباطات جمعی حل‌شده است.
