مردان یزدی

نقاشی «مردان یزدی»، کار استاد «ابو القاسم یزدی» -نقاش یزدی- است. امضای ایشان با نوشته “عمل ابوالقاسم” در بالای این نقاشی نمایان است. سال تاریخ این نقاشی نیز زیر همان نوشته با رنگی پریده، ۱۳۱۹ ه.ق (۱۲۸۰ ه.ش) نگاشته شده است. البته از نوشته های تاریخ می توان صفر ۱۳۱۹ (خرداد ۱۲۸۰) و یا ۲ روز به صفر ۱۳۱۹ (۲۸ اردیبهشت ۱۲۸۰) را هم خواند. این نقاشی در کتاب «پنج سال زندگی در شهری ایرانی» ^(۱) نوشته «ناپیر مالکلم» ^(۲) -کشیش انگلیسی و مبلغ مسیحی- به چاپ رسیده است. از اندازه این نقاشی و فن نگارش آن سخنی گفته نشده است. عنوانی که نویسنده کتاب برای این نقاشی گذاشته «تیپ های یزدی ها» ^(۳) است.

نویسنده دانای این کتاب برای مصور ساختن کتاب خود، کشیدن این نقاشی ها را به استاد ابوالقاسم یزدی سفارش می داده است؛ البته همین نویسنده یا دیگر انگلیسی های دوست و همکارش در یزد، دوربین عکاسی نیز داشته اند و عکس هایی چون عکس نامی «نخل برداری در میدان امیر چخماق» نیز از ایشان به یادگار مانده است. بی گمان این نقاشی برای عکس برداری رنگی و چاپ رنگی به همراه این کشیش به انگلستان باز گردانده شده است.

گویا جایی از این نقاش و این نقاشی، سخنی گفته نشده است و از آن جا که در موزه ای هم نیست از دید پژوهشگران دور افتاده است. نام ابوالقاسم یزدی در «دانشنامه مشاهیر یزد» هم نیامده است. البته اشخاص زیادی چون عالمی دینی، تاجری و … در آن دوره بدین نام بوده اند. امید است یزد پژوهان ایشان و کار هایشان را بشناسند و معرفی کنند.

نقاشی مردان یزدی

استاد ابوالقاسم یزدی در این نقاشی، هشت تیپ یا گونه از مردانی که در یزد آن دوران در شهر به چشم می خورده اند را پای دیوار باغ دلکشی نگاریده است. زبردستی، هنرمندی، تیز بینی و ریز بینی و ریز نگاری نقاش، از این نقاشی، اثری را ساخته که همآورد آن، در هیچ عکس و نگاره و مقاله و کتابی از آن دوران نیامده است. این نقاشی به تنهایی با مقاله ای بزرگ و یا بخشی از یک کتاب تاریخ برابری می کند؛ چرا که اطلاعات فراوانی را از یزد آن دوران به بیننده نشان می دهد. حتی یک پژوهشگر نساجی، یک لباس شناس، یک معمار، یک دین پژوه، یک گیاه شناس، یک متخصص ژنتیک، یک یزد شناس و … نیز می توانند به گونه ویژه و علمی از آن بهره ببرند. شاید هم به امید خدا روزی یک فیلم ساز بزرگ یزدی پیدا شود و با کمک مردم و این گونه عکس ها فیلم دیدنی داستان های یزد قدیم را بسازد.

توضیحات نویسنده

نویسنده دانشور این کتاب و سفارش دهنده این نقاشی، متنی برای توضیح این نقاشی نوشته است که نخست، ترجمه، و سپس متن اصلی آن خواهد آمد.

به فارسی و از راست به چپ:

۱- عرب. مردان عرب گهگاه در یزد دیده می شوند؛ اما آن ها هم مانند چاروادار ^(۴) های لاری در حقیقت متعلق به این شهر نیستند.
۲- درویش یا فقیر یا سایل مذهبی.
۳- روغن فروش. او روغن ها را در کدو های حلوایی حمل می کند.
۴ و ۵- یهودی، که از روی کتابش دارد برای چاروادار پیشگویی می کند. پسرش نیز با او است.
۶- چاروادار یا قاطرچی اهل «لارستان» ^(۵). این مردان بسیار بزرگ هیکل، بیشتر وقت ها همراه کاروان ها به یزد می آیند.
۷- باربر.
۸- رعیت پارسی ^(۶) یا کشاورز با بیل خود.
۹- مقنی. او کسی است که دالان هایی را در زمین می کند تا بدان وسیله، آب از پای کوه ها به شهر هایی که در کف دشت ها است برسد. کیسه بزرگ چرمینی که در دست گرفته همان دلو است.

In English and from left to right:

۱- A qanat maker. This is the man who digs the tunnels by which the water is brought from the base of the hills to the towns in the plain. The leather bag on his arm is a bucket.
۲- A Parsi raiyat or agriculturist with his spade.
۳- A porter.
۴- A charvadar or muleteer from «Laristan». These very big men often come to Yezd with caravans.
۵ & 6- A Jew, who is divining from his book for the charvadar. The Jew has his boy with him.
۷- An oil seller. He carries the oil in gourds.
۸- A darvish or religious mendicant.
۹- An Arab. These are sometimes seen in Yezd, but like the Lari charvadar they do not really belong to the town.

پاورقی:

(۱) Five years in a persian town
(۲) Napier Malcolm
(۳) Yezdi types
(۴) = چهار پا دار؛ مکاری؛ کسی که اسب و الاغ و استر کرایه می دهد یا اینکه با چهار پایان خود مسافر و بار را از این شهر به آن شهر می برد.
(۵) لارستان امروزه یکی از شهرستان های جنوبی استان فارس است که مرکز آن شهر لار است؛ اما در گذشته بخش زیادی از زمین ها و بنادر جنوب کشور را در بر داشته است.
(۶) زرتشتی