معارف

مسلم بن عقیل

به مناسبت سالروز ورود “مسلم بن عقیل” نماینده‏ ی امام حسین(ع) به کوفه(۶۰ ق):

مسلم بن عقیل، نماینده و پسر عموی امام حسین(ع) به منظور دعوت ازمردم کوفه و آگاهی از میزان وفاداری آنان به امام، وارد این شهر شد. مردم کوفه، قبلاً با ارسال نامه‏ های فراوان، خواستار عزیمت امام به این شهر و رهبری آنان برای مبارزه با حکومت ستمکار اموی شده بودند. در بدو ورود مسلم به کوفه، وی نامه‏ ی امام را که حاکی از دعوت مردم کوفه به قیام بود، برای آنان قرائت کرد و دراندک زمانی، حدود ۱۸ هزار نفر با وی بیعت کردند. پس از آن، مسلم، بیعت گسترده‏ی اهالی کوفه را به اطلاع امام رساند. اما اندکی بعد، مردم کوفه تحت تأثیر تبلیغات و تهدید و تطمیع ابن زیاد، حاکم جدیدِ کوفه، بیعت خود را با امام حسین(ع) نادیده گرفتند. آن‏ها حتی پا را فراتر گذاردند و گروهی از آن‏ها عازم جنگ با امام شدند. مسلم بن عقیل هم که در کوفه تنها مانده بود، به دست ماموران اموی اسیر شد و به شهادت رسید.

 خلاصه‌ای از زندگی‌نامه حضرت مسلم :

مسلم فرزند عقیل بن ابی‌طالب و با کمال‌ترین فرزندان او است. عقیل برادر حضرت علی(ع) و دومین فرزند ابوطالب(ع) است.[۱] از این جهت، او با یک واسطه از تربیت ابوطالب و همسرش فاطمه بنت اسد برخوردار گردید.
مسلم بن عقیل، سال ۲۰ هجری، یعنی ده سال بعد از رحلت پیامبر(ص) متولد شده بود؛ لذا او زمان رسول خدا(ص) را درک نکرد؛ زیرا هنگام شهادت(سال ۶۰ هجری) سن آن‌جناب بیش از ۴۰ سال نبود، در حالی‌که از زمان رحلت پیامبر(ص) تا سال ۶۰ هجری، ۵۰ سال گذشته بود.[۲]
مسلم بن عقیل، با سه امام (امام علی، امام حسن و امام حسین) هم عصر بود و محضر آن بزرگواران را درک کرد.
مادر گرامی او حلیه نام دارد، او کنیزی بود که عقیل از شام خریداری کرده بود.[۳] همسر مکرمه او جناب «رقیه» از دختران امیرمؤمنان علی(ع) بوده است؛[۴] از این‌رو، ایشان افتخار دامادی حضرت علی(ع) را به همراه داشت.

فرزندان
۱- عبدالله،[۵] که مادر او رقیه دختر امام علی(ع) بود.[۶]
۲- محمد.[۷]
این دو فرزند مسلم در سرزمین کربلا شهید شدند. دو فرزند دیگر مسلم نیز پس از واقعه کربلا و اسیر شدن بعد از یکسال به شهادت رسیدند.[۸] برخی نام آنها را محمد(غیر از محمد فرزند دیگر مسلم که در بالا ذکر شد) و ابراهیم گفته‌اند و مادر ایشان از اولاد جعفر طیّار بود.[۹]

مسلم معاصر سه امام
مسلم بن عقیل زمان و عصر سه امام را درک کرده است:
۱- امام علی(ع): او در این زمان افتخار دامادی آن‌حضرت را پیدا کرد و با دخترش به نام «رقیه» ازدواج کرد که به این وسیله به تربیت در دانشگاه علوی نزدیک‌تر شد.
به نقل مورّخان در زمان حکومت امیر المؤمنین علی(ع) (بین سال ۳۶ تا ۴۰) از جانب آن امام متصدی برخی از منصب‌های نظامی در لشگر بود، از جمله در جنگ صفین وقتی که حضرت علی(ع) لشگر خود را صف آرایی می‌کرد، امام حسن(ع) و امام حسین(ع)، عبدالله بن جعفر و مسلم بن عقیل را بر جناح راست سپاه خویش مأمور کرد.[۱۰]
۲- امام حسن(ع): مسلم، در این زمان نیز در مسیر حق بود و از با وفاترین یاران و از خواص اصحاب امام حسن(ع) به حساب می‌آمد.
۳- امام حسین(ع): مسلم بن عقیل دست از محبت و حمایت از آن‌حضرت بر نداشت و به افتخار پیشاهنگی نهضت کربلا در کوفه به شهادت رسید.[۱۱]

فضائل مسلم بن عقیل
الف) خانوادگی
همان‌طور که بیان شد او فرزند کسی است که دست پرورده شخصی مانند ابوطالب(ع) است و خود افتخار دامادی امیر مؤمنان علی(ع) را دارد که تأثیر این‌دو در تربیت و بالندگی انسان قابل انکار نیست.
ب) کلام معصومان(ع)
رسول خدا به علی(ع) فرمودند: «فرزند او(عقیل) کشته راه محبت فرزند تو خواهد شد. چشم مؤمنان بر او اشک می‌ریزد و فرشتگان مقرّب بر او درود می‌فرستند».[۱۲]
امام حسین(ع) در نامه‌ای که برای کوفیان می‌فرستد می‌نویسد: «کسی را به سوی شما می‌فرستم که برادر، پسر عمو و مورد اطمینان از اهل بیتم محسوب می‌شود».[۱۳] در این کلام امام(ع) افتخاراتی برای مسلم وجود دارد که عبارت‌اند از:
۱- برادر: حضرت به او نسبت برادری می‌دهد، در حالی‌که برادر نسبی آن‌حضرت نبود، اما آن‌چنان وفادار بود که لقب برادری امام حسین(ع) را شایسته خود نمود.
۲- مورد اطمینان: اگر امام در حق مسلم فقط همین یک جمله را می‌فرمود برای اثبات فضیلت وی کافی بود.
۳- اهل‌بیت من: این کلام مانند کلام رسول خدا(ص) درباره سلمان فارسی است: «سلمان منا اهل البیت».[۱۴]
ج) زیارت نامه مسلم بن عقیل
در زیارت نامه مسلم بن عقیل به فضایل بسیاری اشاره شده که شاید مهم‌ترین آن این جمله است: «السَّلَامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْعَبْدُ الصَّالِحُ، الْمُطِیعُ لِلَّهِ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ وَ لِلْحَسَنِ وَ الْحُسَیْن‏»؛[۱۵] یعنی درود بر تو ای بنده شایسته و فرمانبردار خداوند و فرستاده‌اش و امیرمؤمنان و حسن و حسین(ع).

شهادت
اولین اقدام امام حسین(ع) فرستادن مسلم به کوفه بود، مسلم پس از رفتن از مکه به مدینه و از آن‌جا به سمت عراق، حرکت کرد و در کوفه در منزل مختار بن ابى عبیده اقامت نمود.
مدت ۳۵ روز پس از ورود مسلم(۵ شوال سال ۶۰) حدود هجده هزار نفر با او بیعت کردند تا این‌که حاکم کوفه بر کنار و عبید الله بن زیاد به جای او برگزیده شد.
عبید الله با تهدید و تطمیع مردم، سران قبایل را از کنار او پراکنده ساخت، و زمانی که مسلم تنها شد و عبید الله به تنهایی او پی برد، سپاهی را برای دستگیری وی عازم کرد. این در حالی بود که مسلم(ع) در خانه زنی به نام طوعه پناهنده شده بود.
وقتی صدای سربازان عبید الله بن زیاد به گوش او رسید، خود را برای نبرد آماده کرد، و چون بر سپاه دشمن ضرباتی زیادی وارد کرد. آنان از راه مکر وارد عمل شدند و مسلم هم چون رمقی برای ادامه مبارزه نداشت به ناچار خود را تسلیم کرد.
او را نزد عبید الله بردند، پس از گفت‌وگوی تند و صریح میان آن دو، عبیدالله دستور داد که او را بالای دار الاماره بردند تا شخصی که به دست او زخمی شده بود، او را گردن بزند، و همو بود که فرمان عبید الله را اجرا کرد.[۱۶]زمان شهادت مسلم بن عقیل، روز نهم ذی‌الحجه(روز عرفه) سال ۶۰ هجری قمری بود.[۱۷] مرقد شریف آن‌جناب در شهر کوفه زیارت‌گاه ارادت‌مندان اهل‌بیت(ع) است.

منابع:

سایت اسلام کوئیست

سایت راسخون


[۱]. بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج ۲، ص ۷۷، مصر، دار المعارف، ۱۹۵۹م.
[۲]. جعفریان، رسول، تأمّلی در نهضت عاشورا، ص ۱۶۴، نشر علم، چاپ دوم، ۱۳۹۱ش.
[۳]. ابوالفرج اصفهانی، على بن حسین‏، مقاتل ‏الطالبیین، ص ۸۶، بیروت، دار المعرفه، بی‌تا.
[۴]. همان.
[۵]. رسان، فضیل بن زبیر، تسمیه من قتل مع الحسین(ع)، مجله تراثنا، ص ۱۵۱، قم، مؤسسه آل البیت‏(ع)، چاپ دوم‏، ۱۴۰۶ق؛ شیخ مفید، الاختصاص، ص ۸۳، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، چاپ اوّل‏، ۱۴۱۳ق؛ سبط بن جوزى‏، تذکره الخواص، ۲۲۹، قم، منشورات الشریف الرضى‏، چاپ اوّل‏، ۱۴۱۸ق؛ ابن اعثم کوفى‏، احمد بن على‏،الفتوح، ج ‏۵، ص ۱۱۰، بیروت، دار الأضواء، چاپ اوّل‏، ۱۴۱۱ق.
[۶]تسمیه من قتل مع الحسین(ع)، مجله تراثنا، ص ۱۵۱؛ تذکره الخواص، ۲۲۹٫
[۷]. ابن شهر آشوب مازندرانی، مناقب آل أبی طالب(ع)، ج ۴، ص ۱۱۲، قم، علامه، چاپ اول، ۱۳۷۹ق؛ مقاتل الطالبیین، ص ۹۷؛ خوارزمی، موفق بن احمد، مقتل الحسین(ع)، ج ‏۲، ص ۵۳، قم، انوار الهدى‏، چاپ دوم‏، ۱۴۲۳ق؛ تذکره الخواص، ص ۲۲۹٫
[۸]. ر. ک: «فرزندان مسلم بن عقیل»، ۶۹۴٫
[۹]. قمى، شیخ عباس، منتهى الآمال، ج ‏۲، ص ۷۴۳، قم، دلیل ما، چاپ اوّل‏، ۱۳۷۹ش.
[۱۰]. مناقب آل أبی طالب(ع)، ج ۳، ص ۱۶۸؛ الفتوح، ج ‏۳، ص ۲۴٫
[۱۱]. ر. ک: «اولین شهید در راه حرکت امام حسین(ع) به کوفه»، ۴۹۱۳۷٫
[۱۲]. صدوق، محمد بن على‏، الأمالی، ص ۱۲۹، تهران، کتابچى‏، چاپ ششم‏، ۱۳۷۶ش.
[۱۳]. طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک(تاریخ طبری)، ج ‏۵، ص ۳۵۳، بیروت، دار التراث، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق.
[۱۴]. ر. ک: «زندگی‌نامه سلمان فارسی»، ۹۵۷۷۸٫
[۱۵]. ابن مشهدى، محمد بن جعفر، المزار الکبیر، ص ۱۷۸، قم، دفتر انتشارات اسلامى‏، چاپ اول‏، ۱۴۱۹ق.
[۱۶]. ر. ک: فتال نیشابورى، محمد بن احمد، روضه الواعظین و بصیره المتعظین، ج ‏۱، ص ۱۷۳ – ۱۷۷، قم، انتشارات رضى‏، چاپ اول‏، ۱۳۷۵ش؛  طبرسى، فضل بن حسن‏، إعلام الورى بأعلام الهدى، ص ۲۲۳ – ۲۲۹، تهران، دار الکتب الاسلامیه‏، چاپ سوم‏، ۱۳۹۰ق؛ تأملی در نهضت عاشورا، ص ۱۶۵ – ۱۷۱٫
[۱۷]. مفید، محمد بن محمد، الإرشاد فی معرفه حجج الله على العباد، ج ‏۲، ص ۶۶، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، چاپ اول، ۱۴۱۳ق؛‏ ابن کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمر، البدایه و النهایه، ج ‏۸، ص ۱۵۸، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۷ق.

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا