نگاهی به کتاب حماسه حسینی استاد مرتضی مطهری
کتاب حماسه حسینی شامل ۲۵ سخنرانی از استاد مطهری است که بین سالهای ۱۳۴۷ تا ۱۳۵۲ ایراد شده است. انتشار مکرر این کتاب از کارآمدی این اثر در تبیین قیام عاشورا خبر میدهد. از نظر اثربخشی نیز باید گفت که کتاب حماسه حسینی در ردیف دیگر آثاری که به ابعاد سیاسی و اجتماعی حادثه عاشورا پرداختهاند قرار دارد و در تثبیت نگاه نو به نهضت امام حسین (علیه السلام) نقش عمده داشته است.
این کتاب الهام بخش این واقعیت است که حادثه عاشورا از ظرفیت های فراوانی برخوردار است که می تواند در پربارتر کردن اخلاق و رفتار مخاطبان مؤثر افتد. شهید مطهری در این مجموعه تلاش کرده است تا زمینه ای مناسب را برای برخورداری بیشتر از آموزه های قیام عاشورا فراهم نماید. استاد مطهری در این سخنرانی ها نشان می دهد که می توان همزمان نگاه عقلانی، نقادانه و عاطفی به حادثه عاشورا داشت به گونه ای که هیچ یک جای دیگری را تنگ نکند. می توان گفت این اثر ویژگی های شخصیتی استاد را نیز به نمایش می گذارد.
شجاعت استاد در تبیین انحرافاتی که در تفسیر و نحوه بزرگداشت این قیام بزرگ صورت گرفته و نیز دقت و انصاف او در شیوه تحریف زدایی ستودنی است. علیرغم اینکه موضوع محوری همه سخنرانی ها قیام امام حسین(علیه السلام) است اما کتاب از این ویژگی برخوردار است که مطالب تکراری در آن اندک است.
در کتاب حماسه حسینی، سخنرانی های استاد در هفت فصل تنظیم شده است. فصل اول کتاب با عنوان «حماسه حسینی » به آسیب شناسی و اصلاح نحوه مواجهه با حادثه عاشورا می پردازد.
به اعتقاد استاد مطهری تصویری که از امام حسین(علیه السلام) و قیام او در اذهان نقش بسته است، تصویری ناقص و بلکه نادرست است. چرا که از نگاه استاد مطهری حادثه عاشورا دو صفحه دارد. صفحه ای سیاه و تاریک و مصیبت وار و دیگری صفحه ای روشن و افتخارآمیز که به تعبیر استاد نمایشگاه فضیلت های انسانی است.
شهید مطهری نگاه مرسوم در آن زمان به حادثه عاشورا را مورد سؤال قرار می دهد:
«چرا باید حادثه کربلا را همیشه از نظر صفحه سیاهش مطالعه کنیم و چرا باید همیشه جنایت هاى کربلا گفته شود؟ چرا همیشه باید حسین بن على از آن جنبهاى که مورد جنایت جانیان است مورد مطالعه ما قرار بگیرد؟ چرا شعارهایى که به نام حسین بن على مى دهیم و مى نویسیم، از صفحه تاریک عاشورا گرفته شود؟ چرا ما صفحه نورانى این داستان را کمتر مطالعه مى کنیم، درحالى که جنبه حماسى این داستان صدبرابر بر جنبه جنایى آن مى چربد و نورانیت این حادثه بر تاریکى آن خیلى مى چربد.
به اعتقاد استاد مطهری از جمله موانع مهم بهره گیری درست از ظرفیت های قیام عاشورا، بسنده کردن به صفحه سیاه این حادثه ماندگار است. استاد مخاطبان خود را دعوت می کند صفحه دیگر را نیز ببینند تا با فضیلت های نهفته در حادثه عاشورا آشنا شوند. باید در کنار مصیبت ها، حماسه های عاشورا را نیز به تماشا نشست:
«این رثاء و مصیبت نباید فراموش بشود، این ذکرى، این یادآورى نباید فراموش بشود و باید اشک مردم را همیشه بگیرید، اما در رثاى یک قهرمان. پس اول باید قهرمان بودنش براى شما مشخص بشود و بعد در رثاى قهرمان بگریید، وگرنه رثاى یک آدم نفله شده بیچاره بى دست و پاى مظلوم که دیگر گریه ندارد، و گریه ملتى براى او معنى ندارد. در رثاى قهرمان بگریید براى اینکه احساسات قهرمانى پیدا کنید، براى اینکه پرتوى از روح قهرمان در روح شما پیدا شود و شما هم تا اندازهاى نسبت به حق و حقیقت غیرت پیدا کنید، شما هم عدالتخواه بشوید، شما هم با ظلم و ظالم نبرد کنید، شما هم آزادیخواه باشید، براى آزادى احترام قائل باشید، شما هم سرتان بشود که عزت نفس یعنى چه، شرف و انسانیت یعنى چه، کرامت یعنى چه. اگر ما صفحه نورانى تاریخ حسینى را خواندیم، آن وقت از جنبه رثائى اش مى توانیم استفاده کنیم وگرنه بیهوده است. »