در سالهای اخیرافزایش شیوع بیماری دیابت در جهان، این بیماری را به بزرگترین اپیدمی تاریخ تبدیل کرده است. بیش از ۴۲۵ میلیون نفر از مردم ۲۰ تا ۴۹ سال جهان مبتلا به دیابت هستند پیش بینی می شود تا سال ۲۰۵۰ تعداد بیماران بالغ بر ۵۲۲ میلیون نفر برسد. بیش از یک میلیون کودک و نوجوان مبتلا به دیابت نوع یک هستند. سالانه ۴ میلیون نفر به دلیل این بیماری جان خود را از دست می دهند. از طرف دیگر ۳۹۲ میلیون نفر در جهان دچار اختلال تحمل گلوکز هستند که در صورت عدم مداخله موثر اغلب آنها مبتلا به دیابت خواهند شد. در حال حاضر حداقل ۱۱ درصد جمعیت بالای ۲۵ سال کشورمان مبتلا به دیابت هستند و حداقل ۲۵ درصد آنان از بیماری خود آگاه نیستند. یک مورد از هر ۶ تولد در اثر دیابت بارداری است.
با توجه به اهداف سند ملی پیشگیری و کنترل بیماری های غیر واگیر و عوامل خطر مرتبط، جمهوری اسلامی ایران متعهد گردیده است که سیر صعودی شیوع دیابت را تا سال ۱۴۰۴ متوقف نماید. همگام با ادغام برنامه مراقبت های ادغام یافته بیماریهای غیرواگیر، اطلاع رسانی همگانی در زمینه اهمیت بیماری دیابت همزمان با هفته ملی دیابت انجام خواهد شد. امسال نیز به منظور آگاهی عموم هموطنانمان درباره بیماری دیابت و تاکید بر اهمیت اصلاح شیوه زندگی، همانند سال های گذشته روزهای ۱۸ لغایت ۲۴ آبان ماه به عنوان هفته ملی دیابت نامگذاری شده است و با توجه به اینکه خانواده ها نقش مهمی را در رفع عوامل خطر قابل تغییر برای دیابت نوع ۲ بازی می کنند می بایست با آموزش و ترویج فعالیت بدنی و تغذیه مناسب باعث افزایش کیفیت زندگی خانواده ها شویم . به همین جهت شعار روز جهانی دیابت ” از خانواده خود محافظت کنید ” (protect your Family) می باشد. اسامی روزهای هفته و برنامه ها به شرح ذیل می باشد.
روز و تاریخ عنوان
شنبه ۹۸/۸/۱۸ دیابت، رسانه و خانواده
یکشنبه۹۸/۸/۱۹ دیابت، آموزش و خانواده
دوشنبه۹۸/۸/۲۰ دیابت، سازمان های مردم نهاد و خانواده
سه شنبه۹۸/۸/۲۱ دیابت، تغذیه و خانواده
چهارشنبه۹۸/۸/۲۲ دیابت، خودمراقبتی و خانواده
پنج شنبه۹۸/۸/۲۳ دیابت، مشارکت های محلی و خانواده
جمعه۹۸/۸/۲۴ دیابت، فعالیت بدنی و خانواده
ارتباط تغذیه در پیشگیری و کنترل دیابت تا چه اندازه است؟
دیابت یکی از ۴ بیماری غیرواگیر شایع در جهان و ایران است و نحوه تغذیه نقش مهمی در افزایش خطر ابتلا به این بیماری دارد.
پیروی از یک برنامه غذایی مناسب شامل مصرف سبزی ها و میوه ها ، حبوبات ، نان و غلات سبوس دار و همچنین لبنیات کم چرب در اندازه مناسب باعث پیشگیری از ابتلا به بیماری دیابت می شوند. علاوه بر عوامل ارثی ، اضافه وزن و چاقی نیز در ابتلا به دیابت نقش دارد و پیشگیری از اضافه وزن و چاقی می تواند شانس ابتلا به دیابت را کاهش دهد.
برای پیشگیری از اضافه وزن و چاقی و دیابت باید مقدار غذای مصرفی به اندازه نیاز مصرف شود، درمقابل دریافت های غذایی بیش ازحد نیاز بویژه مصرف زیاد مواد قندی و شیرین از جمله نوشابه های گازدار و سایر نوشیدنی های شیرین و دارای قند افزوده ، شیرینی و شکلات و هم چنین نان های تهیه شده از آرد سفید و تصفیه شده و برنج سفید خطر ابتلا به دیابت را افزایش می دهند.
دریافت انرژی روزانه بیش از مقدار مورد نیاز نیز منجر به تجمع چربی دربدن و مقاومت انسولینی شده و خطرابتلا به بیماری دیابت را افزایش می دهد. براساس آخرین توصیه های سازمان جهانی بهداشت میزان قند و شکر مصرفی روزانه باید کمتر از ۵۰ گرم و ترجیحا کمتر از ۲۵ گرم در روز باشد و این مقدار شامل کل مواد قندی است که از همه مواد غذایی در طول روز یعنی قند و شکر ، شیرینی ، شکلات ، مربا ، عسل و نوشیدنی های شیرین مصرف می شود .
تحقیقات جدید حاکی از آن است که که مصرف گوشت قرمز نیز خطر ابتلا به بیماری دیابت را افزایش می دهد و در مقابل ، مصرف گوشت های سفید ازقبیل مرغ و ماهی ارتباط معکوسی با خطر ابتلا به بیماری دیابت را دارند.
دریافت بالای اسیدهای چرب و چربی های اشباع شده که به مقدار زیاد در روغن حیوانی، کره، روغن نباتی جامد ، دمبه و چربی های گوشت و … وجود دارد هم خطر ابتلا به دیابت را زیاد نموده و درعین حال مصرف انواع روغن های مایع ازجمله: روغن کانالا یا کلزا باعث کاهش خطر ابتلا به بیماری دیابت می شوند.
رعایت تغذیه مناسب و صحیح حتی در کنترل دیابت نیز نقش بسیار مهم و اساسی و غیرقابل انکار دارد. بی توجهی به نحوه تغذیه بیمار می تواند تمامی تلاش پزشک و کادر درمانی را نقش بر آب و فرد را با عوارض جدی دیابت روبه رو کند.
بنابراین اولین قدم درکنترل دیابت،تغذیه صحیح است اگر بیماری دیابتی با پیروی از یک رژیم متعادل به وزن مناسب برسد از افزایش قند خون جلوگیری می شود. رژیم غذایی،ورزش،کنترل وزن و درصورت نیاز داروها از راه های اصلی کنترل دیابت هستند . افراد مبتلا به دیابت بایستی روزانه به شکل متنوع ازگروه های مختلف مواد غذایی استفاده کنند تا مواد معدنی و ویتامین ها و فیبر غذایی که نقش مهمی در کاهش جذب قند در روده دارد، به مقدارکافی به بدن آنها برسد.
دکتر زهرا عبداللهی- مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت
باتشکر از مرکز بهداشت شهرستان اشکذر