شهرما، شهر انار

انار از میوه های بهشتی است در قرآن مجید سه جا از آن نام برده شده است. آیات  ۹۹ و ۱۴۱سوره انعام و  همچنین در آیه ۶۸ سوره الرحمن همچنین نبى اکرم (صلّى اللّه علیه و آله) انار را برترین میوه‌ معرفی کردند.  اَلرُّمَّانُ سَیِّدُ اَلْفَاکِهَهِ وَ…(مکارم الأخلاق ج ۱ ص ۳۲۵)

از الطاف خداوند این است که آب و هوا و خاک  شهرستان ما (اشکذر) مناسب برای  این میوه بهشتی و لوکس است. روزگاری انار عمده محصول اشکذر، رستاق، مجومرد، فیروزآباد و… بود.

سالهای دور انارها را به وسیله الاغ برای فروش به شهر یزد می بردند و در حال حاضر انار را به تهران ، اصفهان و سایر شهرها می برند.

مرغوبترین انار این شهرستان انار  شه بار است. دانه های این انار سفید یا صورتی کمرنگ است و بسیار شیرین و خوشمزه است پوست آن نازک است به همین دلیل ماندگاری کمی دارد.

این انار معمولاً در اطراف باغ و نزدیک دیوارهای باغ کاشت می شود به علت اینکه به سرما حساس است اولین اناریست که آن را می چینند.انار تفتی، آبنباتی، گرجی ،گرجی شه بار و… از دیگر انارهای است که در باغات اشکذر کاشت می شود.

انار چینی:

فصل  چیدن انار بستگی به گرما و سرمای آن سال دارد فصل انار چینی معمولاً از اواخر شهریور آغاز می شود و تا اواسط آبان ادامه پیدا می کند انار های شیرین به ویژه انار شه بار اولین اناری است که چیده می شود و انارهای گرجی و تفتی آخرین اناری است که چیده می شود در روزهای ابتدایی مردخانواده  به تنهایی به باغ می رود و به تدریج انار های پوسیده و ترکیده باغ را به خانه می آورد ،زن و اعضای  دیگر خانواده آنها را دانه دانه می کنند و  اناردون می کنند

روزهای آخر فصل برداشت انار اعضای خانواده با هم انار می‌چییند.مردان و پسران بالای درخت می روند و زنان و سالخوردگان پایین درخت انار های چیده شده را می گیرند شخصی که بالای درخت است  انار را می‌چیند و  با گفتن کلمه الله،  انار را پایین می اندازد و شخص  پایین درخت  که معمولا روی زمین نشسته است انارهای به پایین پرتاب شده را دو دستی گرفته و آن را آرام روی زمین می گذارد او موظب است تا انارها آسیب نبیند در فصل برداشت انار کوچه باغهای این شهر پر است از بانگ  الله الله 

مشاغل وصنایع جانبی مرتبط با انار 

در باغ خریدن

محصول انار یک سال باغی را خریدن ،در مورد سایر محصولات  هم به کار برده می شود.

انار بند

انار بند ها افرادی هستند که محصول انار را از باغداران می خرند، آنها با تبحر خاصی که دارند انارها را به انارهای درجه۱ ، درجه ۲  درجه ۳ و … درجه بندی می کنند و می فروشند

خریداران انار دون

در گذشته چند نفر دوره گرد بودند که اناردون های مردم را می خریدند و به یزد برای فروش می بردند.در حال حاضر تعدادی مغازه هستند که اناردون می خرند.

اناردون

انارهای ترکیده  و انارهای که  قسمتی از آن پوسیده شده است و همچنین انارهای که مرغوبیت کم تری دارند را دانه می کنند  خانواده با هم انارها را دانه کرده و به پشت بام خانه می برند و در زیر آفتاب پهن می کنند بعد از چند روز دانه های انار خشک شده و تبدیل به انار دون می شود.از قرار معلوم اناردون به هند و پاکستان برای تبدیل به ادویه صادر می‌شود.

رب انار 

 اگر انارهای دانه شده آبدار بود آب آن را گرفته و درون دیگ های بزرگ ریخته و آن را با آتش فراوان  می پزند آب انار آنقدر باید پخته شود تا به صورت مایعی ارده مانند درآید تمام مراحل پخت رب انار به صورت دستی انجام می شود.

برخی نیز چغندر به داخل دیگ  رب می اندازند و پس از پخته شدن چغندر ها  که ترش مزه شده اند را می خورند .

کنده و هیزم انار

سالهای دور شاخه های کلفت و نازک درخت انار برای پخت و پز و گرم کردن خانه استفاده می کردند

پوسته خشک میوه اناز

در قدیم بعد از مصرف انار پوسته های آن را خشک می کردند و برای پخت و پز و گرم کردن خانه از آن استفاده می کردند

حمل انار

تا نیم قرن پیش افرادی بودند محصول انار باغداران را صبح خیلی زود به وسیله الاغ برای فروش به شهر یزد می بردند.

بعضی اصطلاحات محلی در مورد انار

انار جا کردن

پس از چیدن انار و تلنبار آن در گوشه باغ ،  انارهای سالم ،ترکیده، پوسیده و خط خطی را سوا کرده انارها سالم را کارتن کارتن می کنند و انارهای ترکیده،پوسیده و خط خطی که به فروش نمی رسد برای خوردن ،انار دون کردن و یا پختن رب به خانه می برند.

انار ترکیده

اناریست که چند جای آن ترک و شکاف برداشته است و دانه های آن پیداست.

انار پوسیده

اناریست که به دلایلی من جمله مگس مدیترانه دچار پوسیدگی شده است.

انار دنده سوخته

اناریست که بر اثر تابش مستقیم خورشید قسمتی از آن به رنگ قهوه ای سوخته در آمده است.

انار خطی خطی

اناری که در پوست آن ترک ها و خط هایی ایجاد شده ولی دانه های آن پیدا نیست.

انار باخته 

به اناری گفته می شودکه بر اثر سرما دانه میوه آسیب‌ دیده و رنگ و مزه آن دگرگون‌ شده باشد.

سازک انار

هسته های دانه های انار که آب آن گرفته شده است.

کلی

ترکه بلند و عصا مانند است که انارهایی را که دست باغدار به آن نمی رسد بوسیله آن می چینند.

انار گودال کردن

کشاورزان و باغداران در باغ خود گودال هایی ایجاد می کنند و انار های خود را درآن چال می کنند و روی آن را با علف و برگ های خشک می پوشانند،  انار های چال شده تا نوروز قابل استفاده هستند.

انار اووتالک

اناری که به مرور زمان بدون اینکه پوسیده شود آب  دانه های انار داخل میوه جمع می شود انار اووتالک معمولا تلخ و بد مزه است.

انار اووجوعه

اناری که بر اثر برخورد به زمین بدون اینکه شکافی در پوست آن ایجاد شود آب داخل انار جمع شده است،بعضی ها هم برجستگیهای انار را به آرامی فشار می دهند و آب آن را می خورند به این کار اووجوعه کردن انار می گویند.

در آیه ۱۴۱ سوره انعام درباره میوه درختان توصیه مهمی شده است: «چون ثمر آوردند از آنها بخورید و در روز درو ( برداشت محصول)، حق آن را بپردازید»مردم شهر ما در عمل به این دستور قرآنی در فصل انار چینی همیشه هوای دیگران، بویژه خانواده های کم بضاعت و بی بضاعت را دارند.

 اشکذرخبر؛ حسین دهقانی