حضرت حسین بن علی علیه السلام جهانیان را در پرتو مصباح هدایت وجود خود به علم و معرفت و در سایه سفینه نجات خود ، همه را به ساحل سعادت رهنمون است.
لیکن انسانهای ارزشمند در برابر این حقیقت والای هستی ، تنها کسانی اند که هم در پرتو آن مصباح ، جهالت و نادانی را از صفحه وجود دور کرده و با برهان قاطع اندیشه و معرفت رانده اند و هم در ظل سفینه حسینی ، از ضلالت و گمراهی رسته و با قوت انگیزه و عمل ، با رگه های عمیق حیات پیوند دارند. آنان شایستگانی هستند که با دو بال علم و عمل از مکتب حسینی (ع) تحصیل کرده و به پرواز در آمده اند…(از کتاب شکوفایی عقل در پرتو نهضت حسینی – آیت الله جوادی آملی)
با احرام به استقبال محرم
اکنون احرام مشکی محرم را بر تن می کنیم و گوش خود را آماده شنیدن نام زیباس حسین(ع) می نماییم.
چشمان خود را مزین به دیدن حرم شش گوشه و کلمۀ زیبای کربلا و عاشورا می نماییم. دهان خود را معطر به فریاد یا حسین می کنیم.
در این احرام با اشک ریزان و بر سر و سینه زنان به استقبال کاروان کربلا می رویم که ماه ها است از مدینه حرکت کرده اند. به استقبال سیدالشهداء و قمر بنی هاشم و علی اکبر و علی اصغر (علیه السلام) و بقیۀ عزیزان حسین (ع) که سربر آستانش گذاشتند.
به استقبال زینب کبری و ام کلثوم و رباب و سکینه و رقیه (ع) و همۀ تشنه لبانی مه عطش و اسارت را در راه حسین(ع) بر جان خریدند.
آماده می شویم که محرم در راه است و کاروان نزدیک . . . . . !
آمادگی برای محرم
محرم شهر بکاء و تباکی و ماه احزان آل محمد (ع) است. محرم ماه “بلی” گفتن به ((الست اولی بکم)) در غدیر است . محرم هنگام ((لأبکین لک بدل الدموع دما)) است . محرم ماه ابراز محبت شیعه به مقام امامت و ولایت ائمه هدی (ع) است. ماه اشک و عزاداری ، ماه شیعه برای محبت ، ماه کربلا و جلوه آن ، ماه مقتل و سینه زنی ، ماه احقاق حق است اگر چنین است باید قبل از محرم ایامی را مراقب گوش و چشم و دست و زبان و سایر اعضاء بدن بود و در مراعات حال آنها کوشید باید مراقب آنچه می شنویم باشیم تا در ماه محرم توفیق شنیدن مقتل مرثیه فضائل و مناقب اهل بیت (ع) بالأخص خامس آل عبا (ع) باشیم .
مراقبت از جسم و روح قبل از محرم
در هر زمان و مکان لب به سخن نگشاییم ، از غیبت ، تهمت ، دروغ و سخنان قبیح پرهیز کنیم . زبان را به صلوات و ذکر و استغفار معطر کنیم. تا خداوند توفیق دهد در این ماه زیارت عاشورا مرثیه ، اشعار سینه زنی و نام مبارک سیدالشهدا (ع) بر زبانمان جاری شود. سعی کنیم مجرایی که محل عبور گلاب ناب است به پلید و کثیفی آلوده نکنیم باید چشمها را برای اشک ریختن آماده بنماییم.و نباید اجازه داد چشم به هرچه و هرجا و هر کس که می خواهد نگاه کند. چشم را با نگاه به آیات قرآن ، زیارت ائمه (ع) ، ضریح مطهر ایشان و نام مبارکشان آماده کنیم. تا بیشتر و بهتر بتواند برای مظلومیت مصائب امام حسین (ع) و اهل بیت و اصحاب نازنینش اشک بریزد گرچه قطرات اشکی که می ریزیم برکت امام حسین(ع) پاک کننده جان و روان از تمام آلودگی هاست ولی ما وظیفه داریم به استقبال آن اشک رویم. به خاط احرامی که برای اشک قائلیم باید اشکی که برای مولا و آقایمان می ریزیم باید از چشم پاک سرازیر شود. باید دست را نیز زیر ذره بین مراقبت و مواظبت قرار دهیم چون قصد داریم با همین دست در ماه محرم به نام امام حسین (ع) حضرت علی اکبر ، علی اصغر و زینب کبری (ع) ابراز ارادت و محبت کنیم و بر سر و سینه زنیم. با همین دست اشک چشمانمان را پاک کنیم و بر پیشانی دست ماتم بگذاریم با همین دست زنجیر بزنیم و کفش عزاداران حضرت را جفت کنیم و ظرف سفره ی حسینی را بشوییم با این پاها نباید به هرجا و سراغ هرکاری برویم به زیارت رفتن ، حرم رفتن ، مسجد رفتن در جماعت شرکت کردن به مجالس اهل بیت (ع) رفتن ، قضای حوائج برادران دینی در راحتی پدر و مادر سعی نمودن و سایر کارهای خیر باعث می شود خدا توفیق بیشتر و بهتر برای رفتن به مجالس اهل بیت (ع) را به ما عنایت فرماید.
خودداری از خوردن مال شبهه ناک و مواظبت بر خوردن مال حلال یکی دیگر از مقدمات ورود به این ماه حرام است.
مراقبت از جسم و روح در ماه محرم
اکنون نوبت آن است که آنچه در ماه محرم باید مراعات شود و شئون یک عزادار به حساب می آید یادآور شویم:
۱- رنگ مصیبت در زندگی روزانه:
زندگی دوستانه اهل بیت (ع) باید در محرم و صفر تغییر چهره دهد تا توفیق عرض ادب و تسلیت به ساحت آن مصیبت پیدا کند که همان ائمه معصومین(ع) هستند از سوی دیگر کارهای هیئت و حسینیه ها مانند توزیع چای و پخت و پز و شستشو و سیاه پوش کردن معابر و مساجد را بین خود تقسیم کند تا همه بتوانند فیض سخنرانی و ذکر مصیبت سینه زنی را درک کنند.قبل از محرم امور شخصی را به انجام رسانند تا در ایام محرم وقت عزاداری داشته باشند بهترین اوقات روز را به مجالس اهل بیت (ع) را اختصاص دهند بدین صورت که تا آخر وقت در محل کار یا خانه نمانند و هنگام خستگی را به مجلس اختصاص دهند و یا اگر نخواستند جایی بروند و کسی به آنها کاری نداشت به مجلس بروند این گونه نباشد که اوقات اضافی را به مجالس اختصاص دهند .
۲- کم کردن تفریح و فراغت:
باید در شهادت ائمه (ع) بالأخص در محرم و دهه اول شب نشینی ها رفت و آمدها و خریدها کمتر شود و در مقابل رفت و آمد به مجالس اهل بیت (ع) بیشتر شود. مجالس عزای آن حضرت را پر جمعیت تر کنیم تا به دریای ثواب و اجر الهی دستیابیم . اگر مجلس به نام آنحضرت (ع) به پا شد احترام کنید و حتی المقدور شرکت کنید و یا به گونه ای عرض ادب نمایید.
۳- تقدم عزا بر شادی :
همانگونه که باید حزن و اندوه شخصی را بر شادی و فرح اهل بیت (ع) مقدم نسازیم شادی و سرور شخصی عمومی را نیز نباید بر مصائب ، حزن ، غم و عزاداری آن حضرات (ع) مقدم شماریم اگر چنین کردیم و شادی و جشن خود را بر حزن مصائب آن بزرگواران مقدم کردیم باید بدانیم که اعمال و رفتار دشمنان اهل بیت (ع) مانند بنی امیه را سر مشق قرار داده ایم از قدیم الأیام شیعه این احترام را حفظ نموده است . حتی اگر روز عاشورا با عید نوروز مقارن می شد مراسم عید را به تأخیر می انداختند چنان که در سال ۳۹۸ ق این اتفاق افتاد.
۴-سیاه پوشی:
تهیه لباس برای خود و خانواده و فرزندان قبل از ماه محرم یکی از آداب این ماه است باید به فکر تهیه لباس سیاه باشیم تا با این کار بهترین درس را برای آمادگی در عزای امام حسین(ع) به خانواده و دوستان خود داده باشیم. باید کاری کنیم که حتی کوچکترین فرد خانواده این پرسش را در ذهنش بوجود آید مگر چه شده است که ناگهان همه چیز متغیر می گردد و رنگ مشکی در زندگی ما حرف اول را می زند.فرزندانی که با این فرهنگ بزرگ می شوند می آموزند که باید قبل از محرم برای گریه، عزا ، حزن و مجالس ذکر مصیبت آماده باشند.
ورود به ماه محرم
(والفجر و لیال عشر ) امام صادق (ع) می فرماید : (این سوره سوره ی امام حسین(ع) است درباره (ولیال عشر) گفته شده که مراد دهه اول محرم است و این دلیل شرف این ماه بخاط قرار داشتن روز عاشورا در این است.
محرم ماه (اشهد ان علیا ولی الله ) است با ناله بر زبانها و اشک بر چشمان است ، محرم ماه اظهار محبت است ، محرم ماه حزن و اندوه و غم انبیاء حضرات معصومین (ع) و ملائکه و شیعیان اهل بیت (ع) است. محرم ماهی است که ودای (یا فضه خذینی) را با گوش جان می توان شنید. محرم ماه علویات و فاطمیات اسارت دیده است محرم ماهی است که حرمت پیامبر و اهل بیت آنحضرت (ع) شکستند ماه دلسوختگان و تشنه گان است . محرم ماه اظهار تولی و و تبری عملی است. ماه آشکار نمودن علاقه و وفاداری به معصومین (ع) است. ماه اشک و پیشرفت معرفت و محبت است ماه عاشقان حسین (ع) است. ماه سیراب نمودن تشنگان عشق علوی (ع) با اشک حسینی (ع) است .
سیره ائمه (ع) در ورود به ماه محرم :
امام رضا (ع) می فرماید:
محرم ماهی است که اهل جاهلیت جنگ در آن ماه حرام می دانستند اما در همین ماه ذریه و زنان ما را اسیر کردند و خیمه های ما را آتش زدند و هرچه اموال در آنها داشتیم غارت کردند و درباره ما حرمت پیامبر(ص) را مراعات نکردند روز حسین (ع) چشمهای ما را از کثرت گریه و اشک زخم کرده و اشکهای ما را جاری ساخته و تا روز قیامت اندوه و گرفتاری برای ما باقی گذاشته است پس بر مثل حسین (ع) گریه کنندگان گریه کنند چون گریه بر او گناهان بزرگ را می ریزد.
امام صادق(ع) هر ساله ماه محرم که فرا می رسید ، حزن و اندوهشان شدید و گریه هایشان بر مصیبت جدشان امام حسین(ع) زیاد می شد. مردم از جاهای دور و نزدیک نزد ایشان مشرف می شدند و شهادت حضرت اباعبدالله (ع) را به ایشان تسلیت عرض می کردند و سپس همگی با هم بر مصیبت امام حسین(ع) گریه و زاری می کردند.
هنگامی که عزاداری ها تمام می شد، امام صادق(ع) رو به مردم کرده می فرمود: ای مردم! بدانید که امام حسین(ع) نزد خدای خود زنده است و مورد رحمت و عنایت خداوند متعال قرار دارد. او همیشه به سپاه و محل شهادت خود و شهیدان کربلا می نگرد و زائران و گریه کنندگان و اقامه کنندگان عزایش را می بیند. آن حضرت آگاه تر است به آنها و نامشان و نام پدرانشان و درجات و جایگاهشان در بهشت.
امام حسین(ع) گریه کنندگان بر خود را می بیند و برایش استغفار نموده ، از جد بزرگوار و پدر و مادر و برادرش نیز می خواهد که برای گریه کنندگان بر مصائب و اقامه کنندگان عزای آن حضرت استعفار کنند ، و می فرماید: ((اگر زائران و گریه کنندگان بر من می دانستند که چه پاداشی نزد خداوند دارند، همانا خوشحالی شان بیشتر از جزعشان می بود. زائرین و گریه کنندگان بر من با سرور به سوی خانواده خود بر می گردند و از جای خود بر نمی خیزند مگر آنکه مانند روز تولدشان از گناه پاک شده باشند.
حضرت رضا (ع) فرموده اند : چون ماه محرم فرا می رسید ، پدرم خندان دیده نمی شد، و از روز اول محرم تا دهم روز به روز غم و اندوهش زیادتر می شد ، و عاشورا روز اوج مصیبت و اندوه و گریه او بود و پیوسته می فرمود: ((امروز روزی است که حسین(ع) کشته شد.))
شیعیان و دوستان اهل بیت(ع) ۴۰ یا ۵۰ روز برای درک بهتر فیوضات ماه محرم مراقبت و مواظبت داشته اند ، و در دهه اول برای عزادارای و عرض ارادت و نثار اشک آماده می شدند. به خصوص در روز عاشوره اشک فراوان می ریختند ، زیرا خداوند ملائکه ای مخصوص جمع آوری اشک ها در روز عاشورا قرار داده است.
آداب کلی عزاداری
عمق مصیبت و یادآوری آن ، میل به خوردن و آشامیدن را از انسان دور می کند. حتی آنگاه که لقمه نانی برای سد جوع و قوت در عزاداری به دهان می گذرد ، با شرمندگی و چشمانی اشکبار می خورد. گویا در این فکر است که ((کیف اکل ، و قد قتل ابن رسول الله جائعاً… ))؟! چگونه بخورم در حالی که پسر پیامبر (ص) را گرسنه شهید کردند و چگونه بیاشامم در حالی که آقای مرا با جگر تشنه شهید کردند!
دیدن آب و احساس سردی و خنکی آن و یاد آن حضرت پس از نوشیدن آب ، سوز سینه و محبت را افزون می کند.
اینک به عنوان یک عزادار هر صبح و شام به مولایمان صاحب الزمان(عج) که صاحب عزاست تسلیت می گوییم.
لباس مشکی می پوشیم که حضرتش را در حزن و اندوه یاری نماییم و به همه کسانی که ما را می بینند اعلام کنیم که ما عزادار فرزند رسول خداییم ، و عزادار امام و مولایمان هستیم.
به فکر خضاب و اصلاح و شانه زدن نیستیم ، چرا که پریشانی احوال عزیزمان در نظرمان جلوه می کند.
از عطر نشاط آور استفاده نمی کنیم ، و با گلاب مجلس عزاداران را که به عطر معنوی و الهی نیز معطر است ، عطر آگین می کنیم.
آرام و اندک سخن می گوییم ، زیرا عزادار و ماتم زده ایم. از خنده و شوخی و هر حرف و عمل و نگاهی که حالت حزن را از ما بگیرد پرهیز می کنیم. هنگام برخورد با دیگران ، مصیبت امام حسین(ع) را به آنها تسلیت می گوییم. مشتاقیم که خدمتی به مجلس عزاداری و عزاداران کنیم.
با ادب وارد مجلس عزاداری می شویم ، زیرا معصومین (ع) در آن مجالس حضور دارند.برای پاک کردن اشک چشم خود از دستمالی مخصوص و تمیز استفاده می کنیم تا این دُرهای گرانبها در هر جایی نریزد.
برای سلامتی عزاداران دعا می کنیم و به آنها احترام می گذاریم. با تأسی به مولایمان امام صادق(ع) ، برای زائرین قبر مولای مظلوم و غریبان دعا کنیم.
دست به دعا و توسل بر می داریم که خداوند توفیق شرکت بیشتر در مجالس را به ما مرحمت فرماید. در مجالس از امام حسین(ع) اشک و سوز می خواهیم که خود درک مصیبت است.
با طهارت به مجالس می رویم . از خوردنی و نوشیدنی مجالس عزا ، با افتخار و احترام به آن و دست اندر کاران آن استفاده می کنیم.
زن و فرزند را با لباس عزا و عزاداری آشنا می سازیم ، و به نشانه عزاداری و داغداری ، در مغازه و محل کار و درب منزل خود پرچمی نصب می کنیم.
بر قاتلین آن حضرت(ع) و ظالمین ایشان هر روز لعن و نفرین می کنیم. زیارت آن حضرت و سلام بر آن آقا را ذکر جلی و خفی خود می دانیم.
از مطالعه مقتل و تاریخ زندگانی آن حضرت و اهل بیت (ع) و اصحابش غافل نمی شویم ، که درک مصائب را عمیق تر می کند.
در رفت و آمد مجالس ، خروج حضرت را با اهل بیت و فرزندان و خواهران از مدینه تا مکه و از مکه تا کربلا و پس از آن به کوفه و شام را به یاد می آوریم.
سقائی و سیراب کردن دیگران به یاد لب تشنگان کربلا ، از آداب و سنن حسنۀ محبین در این ماه است.
سعی می کنیم از سیر شدن و سیراب کردن خود مثل بقیه ایام سال خودداری کنیم.بهترین اوقاتمان را برای مجالس و سوز و اشک قرار می دهیم و در طول روز و شب هنگامی که بیداریم به فکر و اندیشه کربلا ، تشنگی ، اسرا ، اطفال ، گرمی هوا و بدن های عریان می افتیم ، مخصوصاً اگر در حال رفتن به مجالس باشیم.
اگر چشممان درد گرفت ، پایمان مجروح شد ، پیشانیمان ضربه خورد یا شکست ، کربلا و نهر علقمه و عصر عاشورا و پیشانی خونین مولایمان را به خاطر می آوریم.
تهیه کننده: مجموعه فرهنگی آفتاب پنهان اصفهان