درخت توت درختی بزرگ و تنومند به شمار می رود که ارتفاع آن به ۲۰ متر و بیشتر نیز می رسد این درخت علاوه بر باغ در کنار جوی آب هم کاشت می شود،روزگاری درخت توت بعنوان صدقه جاریه و خیرات اموات کاشت می شد، آنروزها درخت توت ارج وقرب زیادی داشت اغنیا و فقرا با آن شکم خود را سیر می کردند.
محصول درخت توت میوه‌ای کوچک، شیرین و آبدار است که در اواسط بهار برداشت می شود . نقل است توت چهلمین روز سال به دست می آید چغور ( گنجشک ) گفته: «چِلُوُم توت تُو دِلم » البته در مناطق سردسیر دیرتر توت بدست می آید.و مردم روستاهای بالادست یزد می گویند چغور گفته: « هفتاد توت تُو دِلم افتاد»
بر اساس طب سنتی، توت طبعی گرم و تر دارد و مصرف توت خشک به دلیل طبع گرم آن در فصول سرد سال طرفداران بیشتری دارد.ولی بعضی ها معتقدند میوه توت ابتدای فصل برداشت آن طبع سرد دارد و آخر فصل برداشت طبع آن گرم است. زیاده‌روی در مصرف این میوه ممکن است به دل‌درد و اسهال منجر گردد.قدیمی هابه شخصی که براثر زیاده روی در خوردن توت بیمار می شد می گفتند فلانی« توتی »شده است.
روزگاری میوه توت آنقدر ارج وقرب داشت که زنان دستگاه چرخ ریسی خود را زیر درخت توت خود می گذاشتند هم از سایه درخت استفاده می کردند هم چرخ می ریشتند وهم توت می خوردند و هم مواظب درخت توت خود بودند.
ضرب المثل ها و اصطلاحات یزدی درباره توت
توت باد ریزه: توتی که تازه رسیده است.همچنین به معنی فراوانی و وفور نعمت است .
توت و دُدُل روُ هَمَه:در بیان این اصل که خوب و بد، زشت و زیبا و دشوار و آسان با هم است.
تُوتِ سُوُزُوک: توت نارسیده.توت نارسی که حالت پرز مانند دارد و سفید نشده است
توتی شدن: حالتی مستی و سُکری که به خاطر خوردن میوه توت زیاد پیش می آید
چِلُوُم توت تُو دِلم : منظور این اصطلاح این است که چهلمین روز سال است که میوه توت رسیده می شود
توت تک کردن : یک نفر بالای درخت می رود و چند نفر گوشه های پرده بزرگ را زیر درخت می گیرند تا در موقع تکان دادن درخت توت ها روی پرده بریزند.
معمولا توت های داخل پرنده بدون دخالت دست درون ظرف می ریزند زیرا اگر توت دستمالی شود آب گرفته و بدشکل می شود در ضمن با شستن آن تاحدودی مزه اش از بین می رود.
توت خشک زیر بعضی از درختان توت برای تهیه توت خشک پردهای پهن می کنند درختان را نمی تکانند تا توت ها بر درخت خشک شود و به تدریج و یا بوسیله باد بر روی آن پردها بریزد.توت خشک های مرغوب در فصل سرد سال به تنهایی یا به همراه آجیل مصرف می شود و توت خشک هایی که تیره ترند و کیفیت پایین تری دارند اغلب به عنوان غذای گوسفندان مورد استفاده قرار می گیرند.
(این متن را در سایت اشکذر خبر هم منتشر کردم)
