شیرین کننده های مصنوعی تهدید جدید چاقی

تغییرات رژیم غذایی برای جلوگیری از افزایش وزن همیشه مورد توجه بوده اند. شیرین کننده های مصنوعی یکی از این ابزارها می باشد. این شیرین کننده ها طعم شیرین را بدون انرژی یا با انرژی کمتر فراهم می کنند، یک سوال اساسی این است که آیا جایگزینی شکر با شیرین کننده های مصنوعی واقعاً مفید است؟

از زمان تأیید شیرین کننده های مصنوعی توسط سازمان غذا و دارو آمریکا (FDA)، فواید آن بر سلامت و متابولیسم مورد سوال بوده است. در حال حاضر، سازمان غذا و دارو آمریکا ۶ شیرین کننده مصنوعی را برای مصرف تأیید کرده است که عبارتند از آسه سولفام کا، آسپارتام، نئوتام، ساخارین، سوکرالوز و استویا. شیرین کننده های مصنوعی با نام های مختلفی شناخته می شوند از جمله شیرین کننده های کم کالری، شیرین کننده های قوی و بسیار قوی، شیرین کننده های غیر ساکارزی، شیرین کننده های غیر مغذی، جایگزین های قند و شیرین کننده های بدون قند.

آیا شیرین کننده های مصنوعی هم باعث چاقی می شوند؟

ارتباط بین مصرف شیرین کننده های مصنوعی و افزایش وزن اولین بار در مطالعات اپیدمیولوژیک بزرگسالان مشاهده شد. چندین مطالعه بزرگ از جمله بررسی ملی سلامت و تغذیه (NHANES) و مطالعه San Antonio Heart، ارتباط مثبت بین مصرف شیرین کننده های مصنوعی و افزایش وزن و نمایه توده بدنی را گزارش کرده اند. سایر مطالعات آینده نگر در بزرگسالان ارتباط بین مصرف شیرین کننده های مصنوعی و بروز سندرم متابولیک و اجزای تشکیل دهنده آن از جمله افزایش دور کمر، فشار خون و گلوکز خون ناشتا را نشان داده اند. برخی دیگر از مطالعات ارتباط بین مصرف شیرین کننده مصنوعی و مقاومت به انسولین، بروز دیابت نوع ۲ و کنترل ضعیف گلوکز در بیماران مبتلا به دیابت را در بزرگسالان نشان داده اند، هرچند برخی مطالعات ارتباطی با بروز دیابت یا کنترل قند خون مشاهده نکردند.

افزایش چاقی کودکان با مصرف شیرین کننده  های مصنوعی

نوشیدنی ها و نوشابه های گازدار به عنوان منبع اصلی شیرین کننده های مصنوعی در رژیم غذایی شناسایی شده اند. مصرف نوشابه با شیرین کننده مصنوعی در کودکان، با افزایش سن و با گذشت زمان، در حال افزایش است. اکثر مطالعات اپیدمیولوژیک در کودکان ارتباط مثبتی بین افزایش وزن و مصرف نوشیدنی های شیرین شده با قندهای مصنوعی پیدا کرده اند. طبق گزارشات و مطالعات انجام شده در امریکا و سایر کشورها افزایش مصرف نوشابه رژیمی با اضافه وزن و چاقی در کودکان ارتباط دارد.

هم چنین طبق مطالعات، کودکانی که قبل از وعده غذایی نوشیدنی های شیرین شده با قند مصرف می کنند، بدلیل کاهش اشتها غذای کمتری می خورند و به این دلیل در مرض خطر سوءتغذیه و اختلال رشد قرار می گیرند.

شیرین کننده های مصنوعی چگونه باعث چاقی می شوند؟

مکانیسم های متعددی ارتباط بین شیرین کننده های مصنوعی و افزایش وزن را بیان کردند از جمله اینکه احساس طعم شیرین ممکن است باعث افزایش اشتها شده و منجر به مصرف بیشتر غذا و افزایش وزن شود. طبق مطالعات مصرف غذاهای شیرین با کیفیت پایین رژیم غذایی در کودکان همراه است که احتمالا با تغییر ذائقه، منجر به مصرف آنها به جای غذاهای سالم تر مانند میوه ها و سبزی ها شود که این مکانیسم می تواند برای شیرین کننده های مصنوعی نیز اتفاق افتد.

داده های جدید از مطالعات انسانی و حیوانی شواهد قانع کننده ای ارائه کرده اند که شیرین کننده های مصنوعی در دستگاه گوارش نقش فعالی ایفا می کنند. گیرنده های شیرین کننده ها در دستگاه گوارش، نه تنها به قندهای حاوی کالری مانند ساکارز (شکر) و گلوکز، بلکه به شیرین کننده های مصنوعی، از جمله سوکرالوز و آسه سولفام کا پاسخ می دهند. هم در انسان و هم در حیوانات این گیرنده ها نه تنها در جوانه های چشایی زبانی بلکه در سلولهای مخاط روده نیز وجود دارند. Mace و همکاران در مطالعات روی موش صحرایی نشان داد که تحریک گیرنده های روده با سوکرالوز منجر به جذب سریع تر قندها از روده و ورود آنها به جریان خون می شود. مصرف شیرین کننده مصنوعی همراه با یک ماده غذایی یا نوشیدنی حاوی قند می تواند منجر به جذب سریع تر قند و ترشح انسولین شود که به طور بالقوه بر وزن، اشتها و قند خون تأثیر می گذارد.

هرچند شیرین کننده های مصنوعی کم کالری تر از شیرین کننده های قندی می باشند اما بنظر می رسد با تغییر ذائقه، تغییر عادات غذایی و اثراتی که در سیستم گوارشی ایجاد می کنند می توانند باعث افزایش وزن و اثرات مخرب آن مانند افزایش قند خون، افزایش دور کمر و .. شوند و نیاز هست احتیاط لازم در خصوص مصرف آنها رعایت شود.

ترجمه و تنظیم:الناز جعفروند کارشناس دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت