مشکلات رایج در روزه داری و راه حل های آن

 

مشکلات رایج در روزه داری و راه حل های آن

۱- یبوست:

یبوست می تواند باعث هموروئید (بواسیر) و سوء هاضمه همراه با احساس پری معده شود.

دلائل: مصرف زیاد غذاهای تصفیه شده مثل نان های تهیه شده از آرد سفید (نان لواش و فانتزی) و کاهش مصرف آب و غذاهای حاوی فیبر (میوه و سبزی).

درمان: پرهیز از مصرف زیاد غذاهای تصفیه شده مثل نان سفید، افزایش مصرف آب،  استفاده از نان های سبوس دار (نان سنگک و جو) به همراه مایعات، افزایش مصرف میوه ها به خصوص میوه های حاوی فیبر بالا مثل هندوانه  و سبزی ها. مصرف خاک شیر و یا تخم شربتی با آب داغ در موقع خواب ، آلو و انجیر خیس خورده در آب در هنگام خواب همراه با یک لیوان آب ولرم.

۲- سوء هاضمه و نفخ:

دلائل: مصرف زیاد غذاهای چرب، سرخ کردنی و ادویه دار، غذاهایی مثل تخم مرغ، کلم، عدس، نوشابه های قندی گازدار مثل کولاها و یا حبوباتی که قبل از پخت در آب خیسانده نشده باشد ایجاد نفخ می کنند.

درمان: پرهیز از غذاهای چرب و نوشابه های گازدار و توصیه به مصرف غذاهای ساده و آب بجای نوشیدنی های گازدار، دراز نکشیدن  تا یک ساعت بعد از وعده افطار و سحر

۳- افت فشارخون:

تعریق زیاد، ضعف، کاهش انرژی، سرگیجه، رنگ پریدگی و حالت غش که ممکن است هنگام بعداز ظهر در ماه مبارک رمضان اتفاق بیفتد از علائم افت فشارخون است.

دلائل: مصرف کم مایعات و نمک

درمان: خنک نگه داشتن فرد و افزایش مصرف مایعات و نمک (توجه به وضعیت بیماری قلبی –عروقی فرد)

۴- سردرد:

دلائل: به دلایل مختلف مانند عادت به کافئین و تنباکو و قطع آن، خستگی و عدم استراحت و خواب کافی به علت فعالیت زیاد، ازدست دادن آب بدن، گرسنگی و افت قند خون یا افت فشارخون پدید آید. سردردهای میگرنی نیز در این دوران تشدید می شوند زیرا کاهش قند خون و کم آبی باعث افرایش اسیدهای چرب آزاد خون شده و به طور مستقیم اثر شدیدی بر آزاد سازی کاتکولامین ها درموارد میگرن می شود. اما حتی این افراد نیز با راهنمایی و کمک پزشک معالج و ایجاد تغییرات مختصر در مصرف دارو می توانند روزه بگیرند.

درمان:

– آب و مایعات کافی نوشیده شود.

– مصرف سبزیجات در وعده سحری کمک کننده است.

– در طول ماه مبارک رمضان برنامه خود را طوری تنظیم کنید که خواب و استراحت کافی داشته باشید.

– در معرض نور خورشید قرار نگیرند و در صورت اجبار از عینک و کلاه استفاده شود.

– فعالیت های بدنی و ورزش در معرض نور خورشید انجام نشود.

– استعمال سیگار ۱ تا ۲ هفته قبل از ماه مبارک ترک و یا به حداقل رسانده شود.

– مصرف قهوه و چای پررنگ قبل از ماه مبارک کم کم کاهش یابد.

– گاهی مصرف یک قرص مسکن در وعده سحری می تواند کمک کننده باشد.

– اگر سردرد به علت افت فشارخون بسیار جدی باشد باید روزه را شکست.

۵- افت قند خون:

ضعف، سرگیجه، خستگی، عدم تمرکز، تعریق، لرزش، کاهش فعالیت و قدرت جسمانی، سردرد، طپش قلب از علائم افت قند خون است.

دلائل (در افراد دیابتی): گاهی ممکن است بعلت عدم تنظیم داروهای فرد دیابتیک و از تنظیم خارج شدن قند خون، افت فند خون بطور ناگهانی حادث شده و فرد به کما برود.

دلائل (در افراد غیر دیابتی): مصرف زیاد قندهای ساده در وعده سحر چون این امر باعث ترشح زیاد انسولین و افت قند در طول روز می شود. همچنین عدم مصرف سحری می تواند سبب افت شدید قند خون و حتی عدم هوشیاری فرد در طول روز شود.

درمان: پرهیز از مصرف غذاها و نوشیدنی های حاوی قندهای ساده در وعده سحری، تنظیم مصرف داروهای کنترل کننده دیابت بر اساس توصیه های پزشک در افراد دیابتیک، مصرف وعده سحری با رژیم غذایی سالم

۶- گرفتگی عضلات:

دلائل: مصرف ناکافی غذاهای حاوی کلسیم، منیزیوم، سدیم و پتاسیم، مصرف غذاهای چرب در وعده شام یا افطار و یا کم آبی بدن

درمان: مصرف غذاهایی که منبع غنی از کلسیم، منیزیوم، سدیم و پتاسیم (سیب زمینی، موز، ملون ها، هندوانه، دوغ، سبزی های برگ سبز، آب پرتقال طبیعی، مغزها، گوجه فرنگی، خرما، حبوبات و …)  و لبنیات (شیر، ماست، پنیرو کشک) ، گوشت و پرهیز از غذاهای پرچرب در آخر شب، نوشیدن مایعات (به ویژه آب) به میزان کافی در وعده های سحر، افطار، بین افطار و شام و از زمان شام تا سحر

 

۷- زخم معده، سوزش سردل، ورم معده و …

دلائل: افزایش اسید در معده خالی باعث این عوارض می شود. سوزش سردل ابتدا در قسمت فوقانی معده در بالای دنده ها شروع شده و تا ناحیه گلو گسترش می یابد. غذاهای ادویه دار، نوشابه های گازدار مثل کولا و نیز قهوه این حالت ها را بدتر می کند.

درمان : درمان هایی برای کاهش سطح اسید معده موجود است

تذکر: افرادی که دچار زخم معده یا ناراحتی های گوارشی هستنند باید جهت روزه داری با پزشک معالج خود مشورت کنند.

۸- سنگ کلیه:

ممکن است در افرادی که مایعات کم مصرف می کنند اتفاق بیفتد و یا در افرادی که سابقه سنگ سازی کلیه دارند، سنگ کلیه به مرور ایجاد شود که ممکن است پس از ایام روزه داری خود را نشان بدهد.  بنابراین توصیه می شود که روزه گیران مایعات زیاد مصرف کنند.

۹- درد مفاصل:

دلائل: افزایش فشار در مفصل زانو هنگام نماز و یا بالا و پایین رفتن از پله ها مخصوصا” در افراد پیر و افرادی که دچار التهاب مفاصل هستند باعث درد، تورم و ناراحتی می شود. مصرف مایعات به میزان ناکافی نیز می تواند در بدتر شدن این وضعیت موثر باشد

• درمان: کم کردن وزن چون زانوها قادر به تحمل وزن اضافی نیستند. ورزش و حفظ تناسب اندام باعث کاهش درد می شود و باعث می شود که فرد راحت تر نماز خود را به جا بیاورد. مصرف منابع اسید چرب امگا-۳، میوه ها و سبزی ها، ادویه ها، حبوبات و غلات کامل و مصرف آب به میزان حداقل ۸ لیوان در کل وعده های سحری، افطار، شام و شب تا سحر می تواند در بهبود درد مفاصل کمک کننده باشد.
• 

توصیه های تغذیه ای روزه داری در شرایط خاص و گروه های ویژه نوجوانان:

نوجوانانی که به سن تکلیف رسیده و توان جسمی کامل دارند و به عبارت دیگر وزن و قد متناسب با سن خود را دارند، بر اساس تکلیف دینی باید با رعایت نکات زیر  روزه کامل بگیرند:

–     ازمصرف زیاد مواد قندی و شیرین در وعده سحری اجتناب نمایند چون مصرف این مواد سبب افت قند خون گردیده و توانایی یادگیری آنها را در طول روز کاهش می دهد.

–     نوجوانانی که سال نخست روزه داری را آغاز می کنند به علت گذراندن دوران رشد به توجهات بیشتری نیاز دارند. رعایت تنوع و تعادل در استفاده از تمامی گرو ه های غذایی بسیار مهم و ضروری است. منابع خوب پروتئینی (انواع گوشت، ماهی، تخم مرغ و حبوبات) باید در برنامه غذایی آنها گنجانده شود.

–         از دریافت کافی گروه شیر و لبنیات در این افراد مطمئن شوید (حداقل در دو وعده سحر و افطار).

–     نوجوانان علاقه خاصی به خوردن انواع هله هوله ها و مواد غذایی کم ارزش دارند که فقط پر کننده معده هستند و بخصوص در ایام روزه داری نباید مصرف شوند.

–     از منابع غذایی آهن و روی ، ویتامین A و ویتامین B12 از جمله انواع گوشت، حبوبات ، تحم مرغ ،  شیر و لبنیات ، انواع خشکبار و مغزها که در رشد و خونسازی نقش دارند، در ایام روزه داری به مقدار کافی مصرف نمایند.

مادران باردار و شیرده :

در سه ماهه اول بارداری به ویژه ۸ هفته نخست بارداری که سلول های مغزی جنین در حال شکل گیری است ، روزه داری به خصوص در ایامی که ساعات آن طولانی است و به حدود ۱۶ ساعت می رسد، ممکن است صدمات جبران ناپذیری به رشد جنین بزند. در سه ماه سوم بارداری نیز بخش عمده انرژی جنین از قند خون (گلوکز خون مادر) تامین می شود و روزه داری با ایجاد ترکیبات کتونی حاصل از سوخت چربی های بدن برای تامین انرژی می تواند به سیستم عصبی جنین لطمه بزند. بنابر این در سه ماه اول و سوم بارداری روزه گرفتن توصیه نمی شود. در سه ماه دوم بارداری با نظر پزشک و متخصص تغذیه اگر مادر کم وزن نباشد، جنین او با توجه به سن جنینی رشد خوبی داشته باشد، فشار خون طبیعی داشته باشد، کالری و مواد غذایی کافی دریافت نماید و بیماری خاصی نداشته باشد قادر به روزه گرفتن می باشد. در مادران شیرده نیز از آنجا که در ۶ ماهه اول شیردهی تنها منبع غذایی نوزاد، شیر مادر است و دیده شده که روزه داری سبب اختلال در شیردهی و به دنبال آن اختلال در وزن گیری کودک می گردد، بهتر است در این ایام از روزه داری خودداری نمایند.

در ۶ ماهه دوم شیردهی و با شروع تغذیه کمکی و به شرط اینکه مادر شیرده از برنامه غذایی صحیح پیروی نماید و منحنی رشد کودک طبیعی باشد، گرفتن روزه منعی ندارد. در این دوره رژیم غذایی مادر باید غنی از پروتئین و ریزمغذی ها از جمله آهن ، کلسیم و انواع ویتامین ها باشد . بنابر این در صورتی که مادر شیرده مایل به گرفتن روزه در ماه مبارک است باید نکات زیر را رعایت کند:

–    در وعده سحر و افطار و شام منابع پروتئین مانند گوشت یا مرغ یا ماهی یا تخم مرغ و یا حبوبات  و هم چنین انواع سبزی و سالاد و میوه را در رژیم غذایی خود بگنجاند.

–    برای تامین کلسیم ، بخشی از پروتئین و ویتامین های گروه B به میزان ۲تا ۳ لیوان شیر و یا معادل آن از ماست و پنیر روزانه استفاده کند.

–    پس از افطار و تا قبل از خواب و تا سحر حداقل ۸ لیوان آب و مایعات مصرف کند که به دلیل کم آبی بدن حجم شیر مادر کم نشود.

–       از انجام کارهای سنگین و خسته کننده در طول روز خودداری کرده و استراحت کافی برای حفظ انرژی داشته باشد.

سالمندان :

قدرت سیستم ایمنی و مقاومت در برابر بیماری ها با افزایش سن و سالمندی کاهش می‌یابد بنابراین سالمندان اگر روزه می گیرند باید بیش از پیش مراقبت سلامت خود باشند. به منظور پیشگیری از ابتلا به بیماری کووید ۱۹ لازم است سالمندان سالم برای روزه گرفتن ضمن رعایت موارد زیر با پزشک مشورت نمایند:

-کم آبی و کاهش قند خون ممکن است موجب سرگیجه ، از حال رفتن و سقوط شود که برای سالمندان خطر آفرین است. علاوه بر آن کم آبی بدن، خشکی دهان و گلو زمینه را برای ابتلا به بیماری کووید ۱۹ فراهم می کند. بنابر این باید به توصیه های مربوط به پیشگیری از افت قند خون و کاهش مایعات بدن بیشتر توجه شود.

– سالمندان عموما از مشکلات دهان و دندان رنج می برند لذا مصرف میوه رنده شده، لبنیات خصوصا ” شیر کم چرب، استفاده از انواع سوپ ها و آش ها در افطار و سحر و نوشیدن آب و چای کمرنگ در فاصله افطار تا سحر برای آنان مفید و مورد تاکید است و می تواند تعادل آب و مواد معدنی را نیز برقرار کند.

– سالمندان دارای بیماری های زمینه ای مانند فشارخون بالا، بیماری قلبی – عروقی، سرطان ها و دیابت بیش از دیگران در معرض ابتلای به بیماری کووید- ۱۹ هستند . بنابراین توصیه می شود حتما به پزشک مراجعه کرده و به توصیه های پزشک عمل نمایند.

افراد مبتلا به دیابت :

-براساس نظر اجماعی پزشکان متخصص و موسـسه موضوع شناسـی فقهی بیماران دیابتی که سن کمتر از ۶۵ سال داشته و تحت درمان و مراقبت پزشکی هستند و همراه با رعایت رژیم غذایی خود مجبور به استفاده از داروهای  متفورمین، آکاربوز، گلوتازون و گروه گلیپتین ها  هستند، در صورتی که قند خون ناشتای آنان کمتر از ۱۴۰ میلی گرم در دسی لیتر و  همچنین هموگلوبولینA1c کمتر از ۷ دارند، در صورتی که  آموزش پذیر و متعهد به پایش منظم قند خون  باشند و اصول حفاظتی و پیشگیری توصیه شده ستاد بحران کرونای کشوری را به دقت رعایت نمایند می توانند روزه بگیرند .

-روزه داری برای بیماران دیابتی نوع ۲ که دیابت آنان با رژیم غذایی کنترل شده مفید است و نه تنها بیماری آنان را تشدید نمی کند بلکه کاهش وزن را نیز به همراه دارد که برای مبتلایان به دیابت دارای اضافه وزن یا چاقی موثر است. افرادی که برای کنترل دیابت خود از قرص استفاده می کنند اگر علائم افت قند خون را در طول روز داشتند باید فورا روزه خود را باطل کنند.

-بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ با نظر پزشک معالج و کارشناس تغذیه به شرط اینکه به سایر بیماری ها مبتلا نباشند، به راحتی می توانند در این ماه روزه بگیرند و از اثرات مفید آن بهره کافی ببرند .بیماران دیابتی که روزه می گیرند باید با تنظیم داروهای مصرفی خود زیر نظر پزشک در وعده های سحر و افطار، رژیم غذایی مخصوص خود را در افطار و سحر رعایت نمایند و در مصرف غذاهای شیرین که در ماه مبارک رمضان در وعده افطار استفاده می شود دقت نموده و مقدار و میزان توصیه شده توسط مشاورین تغذیه را رعایت نمایند. برای کنترل بهتر قند خون توصیه می شود که این افراد در صورت امکان  قند خون قبل از سحر و بعد از افطار خود را کنترل نمایند. مواردی که در بیماران دیابتی روزه داری توصیه نمی شود و یا بهتر است روزه نگیرند:

– اگر قند خون قبل از سحری بالاتر از ۳۵۰ میلی گرم بر دسی لیتر باشد.

– بیمار دیابتی که سحری نخورده باشد.

-اگر برای کنترل دیابت قرص مصرف می شود و لازم است در طول روز نیز برای کنترل قند خون مصرف شود.

– اگر انسولین تزریق می شود و در طول روز نیز باید تزریق داشته باشند.

– اگر عوارض دیابت نمایان شده باشد، یعنی عوارض کلیوی، چشم ها و … بهتر است در جهت ممانعت از توسعه عوارض روزه نگیرند و یا با پزشک خود مشورت کنند.

افراد مبتلا به پر فشاری خون :

براساس نظر اجماعی پزشکان متخصص و موسـسه موضوع شناسـی فقهی بیماران دچار فشار خون در صورتی می توانند روزه بگیرند که فشار خون آنها تحت کنترل باشد، یعنی فشار (سیستولیک) کمتر از ۱۴۰ میلیمتر جیوه و فشار  (دیاستولیک) کمتر از ۸۰ میلیمتر جیوه باشد.

افراد دارای فشار خون خفیف و متوسط همراه با اضافه وزن می توانند روزه بگیرند و روزه داری به کاهش فشار خون آنان کمک می کند اما باید با پزشک معالج خود مشورت کنند. به طور مثال در طول دوره روزه داری زمان و دوز مصرفی داروهای بلند اثر مانند ایندرال و….و یا  داروهای مدر (ادرار آور) برای جلوگیری از کم آبی باید طبق نظر پزشک تنظیم شود.

-برای کنترل بهتر فشار خون لازم است رژیم غذایی مناسب نیز رعایت شود. افراد مبتلا به فشار خون بالا باید دریافت نمک و چربی از طریق غذا را کنترل نموده و از کشیدن سیگار اجتناب نمایند. خوشبختانه تمامی این اعمال در ماه مبارک رمضان امکان پذیر و راحت تر است. روزه برای افرادی که فشار خون بالای کنترل نشده و بی ثبات دارند توصیه نمی شود.

مبتلایان به بیماریهای قلبی عروقی :

-روزه داری و رعایت برنامه غذایی صحیح با کاهش عوامل خطری مانند کاهش وزن، کاهش سطح چربی های خون و نکشیدن سیگار سبب پیشگیری از بروز بیماری های قلبی – عروقی می شود .اما در مورد کسانی که به بیماری های قلبی- عروقی مبتلا هستند موضوع متفاوت بوده و حتما باید با پزشک معالج خود مشورت نمایند.

– بیمارانی که دچار گرفتگی رگهای قلب هستند و دارو مصرف می کنند، از آنجا که عدم مصرف دارو در زمان مقرر زندگی آنها را به مخاطره می اندازد نباید روزه بگیرند. روزه گرفتن این افراد منوط به تشخیص پزشک با توجه به شرایط اختصاصی بیمار است.

– بیمارانی که باید برای کنترل بیماری خود به طور منظم و درساعات معینی در وسط روز دارو مصرف نمایند، نباید روزه بگیرند.

– بیماران قلبی باید به تداخلات دارو و غذا توجه نموده و به توصیه های پزشک معالج خود دقیقا عمل نمایند.

– بیماران قلبی که سابقه جراحی یا استنت گذاری دارند با اجازه پزشک معالج منعی برای روزه داری ندارند.

بیماران کلیوی:

نقش اساسی و مهم کلیه ها در بدن تصفیه خون و دفع مواد زاید است.کلیه ها این نقش مهم را به کمک جریان خون و آب به انجام می رسانند. لذا در صورت عدم مصرف کافی آب و مایعات  کافی، کلیه ها نمی توانند وظایف خود را به خوبی به انجام برسانند. در ایام ماه مبارک، فرصت کافی برای تامین مایعات بدن به میزان لازم وجود ندارد و لذا به منظور پیشگیری از عواقب کم آبی در ماه مبارک رمضان که گاهی می تواند وخیم و کشنده باشد باید به نکات زیر دقت نمایند:

-برای کمک به کلیه ها برای تصفیه خون از مواد زائد، مصرف کافی آب و مایعات در فاصله افطار تا سحر توصیه می شود.

-بر دریافت نمک مصرفی کنترل دقیق صورت گیرد و محدودیت در مصرف رعایت شود.

-افرادی که کلیه های سنگ ساز دارند (بیش از دو سنگ ادراری طی ۶ ماه گذشته) ، برای روزه داری باید با پزشک معالج خود مشورت کنند.

-برای بیماران دیالیزی روزه ممنوع است.

منبع : دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت

باتشکر از مرکز بهداشت شهرستان اشکذر