
بررسی تبعات سیگار بر فرد، خانواده و جامعه
سیگار کشیدن برای نوجوانان شاید در همان ابتدا و بدو کار مشکلی را ایجاد نکند و شاید برای بسیاری تفننی باشد اما به مرور تغییرات رفتاری ایجاد میکند و تغییرات زندگی فرد شروع میشود سیگار زندگی را دود میکند
به واقع دلیل اصلی اینکه عدهای سیگار را پشت سیگار روشن میکنند چیست؟ ژست؟ تلقین؟ خود بزرگبینی؟ یا تنها برای شاد بودن! متأسفانه این روزها جدا از افرادی که سن و سالی از آنها گذشته و سالها سیگار را با سیگار روشن میکردند، نوجوانان و جوانان بسیاری هم مشتری پر و پا قرص پاکتهایی هستند که آینده این افراد را میتوان روی آن پاکت به خوبی دید. عدهای تنها برای ژست و حتی از روی روشنفکری سیگار میکشند. برخی نیز ادای هنریها را در میآورند و به تأسی از هنرمندان و موسیقیدانان به سمت سیگار میروند. برخی دیگر هم از سر تلقینهایی که دارند به سوی سیگارکشی میروند. معلوم نیست سیگار به آنها آرامش میدهد یا مشکلات آنها را حل میکند اما جالب است که تمامی این تفکرات براساس گفته دانشمندان و محققان پوچ و واهی و ماحصل القای تفکرات خود افراد است.متأسفانه این نوع رفتار پرخطر بسیاری از افراد در جامعه این روزها حتی روی زندگی افراد نیز تأثیرات منفی به جا گذاشته است. نوجوانی که با دیدن پدر سیگاریاش از همان دوران کودکی به سمت دود میرود و با یک دود، «دودوری دودود» آن شروع میشود! سیگار کشیدن در همان ابتدا و بدو کار مشکلی را ایجاد نمیکند و شاید برای بسیاری تفننی باشد اما به مرور تغییرات رفتاری افراد و به موجب آن تغییرات زندگی فرد شروع میشود و جنس زندگی افراد از ذات اصلی خود بازگشته و به سمت تقلید کورکورانه پیش میرود. آنوقت است که سیگار حتی ارزشی بیشتر از نان شب دارد و متأسفانه بسیاری در مواجهه با نخهای سیگار دیگر توان «نه گفتن» را ندارند و با هرسازی که آن سیگار بخواهد باید برای به دست آوردنش برقصند!.
طبیعی است که مصرف هرگونه مواد مخدری که وابستگی ایجاد کند، تغییراتی در خلق و خو و حتی اشتهای افراد به وجود خواهد آورد و این تغییرات در نهایت روی خانواده و اجتماع هم اثراتی بد را خواهد گذاشت که شاید غیرقابل جبران شود
در سببشناسی سیگار عوامل مختلفی مطرح است که ویژگی شخصیتی افراد یکی از این موارد است. معمولاً گفته شده افرادی که شخصیت ضداجتماعی و اختلال سلوک در دوران نوجوانی دارند، بیشتر به سمت سیگار میروند. افرادی که در کنترل هیجانات خود مشکل دارند و افرادی که در خانواده خود فردی سیگاری را دارند با سرمشق گرفتن از آنها به سمت سیگاری شدن میروند. یا نوجوانانی که دوستانشان سیگاری هستند با توجه به اینکه علاقه شدیدی بین این دو دوست وجود دارد، در نتیجه او هم برای اثبات دوستی و کم نیاوردن در رفاقت به سمت سیگار میرود.
در عوامل روانشناختی نیز باورهایی غلط که افراد دارند آنها را سیگاری میکند. مثل اینکه فرد عصبی باشد و میگوید وقتی سیگار بکشم آرام میشوم. یا اینکه میگوید، وقتی قرار است بالاخره من بمیرم پس همان بهتر که سیگارم را بکشم! یا با این باور که نباید بچه مثبت باشیم، زندگی فرد به بیراهه میرود و از مسیر عادی خارج میشود. برخیها هم به اشتباه میگویند که باید حس این دوره نوجوانی را تجربه کنیم. حال اینکه این حس با مواد، سیگار پر شود برای فرد تفاوتی ندارد و به اعتقاد چنین افرادی باید تمامی موارد در این دوره از زندگی تمرین شود! احساس بزرگ بودن و جوان بودن و اینکه سیگار به نمادی برای یک فرد تبدیل شود و حتی احساس رضایتی که سیگار در افراد بهوجود میآورد، دست به دست هم میدهد تا یک نوجوان بیش از قبل به سوی سیگار کشیدن پیش رود.
متأسفانه طی سالیان اخیر با توجه به اینکه در رسانه ارتباطی نیز سیگار وسیله مقابله با خشم بوده و بسیاری از بازیگران در فیلمهای خود از سیگار برای فروکش کردن خشم خود استفاده میکنند، این باور که واقعا سیگار جلوی خشم را میگیرد بیشتر تقویت شده و این احساس را نهادینه کرده است!
همانندسازی با موسیقیدانان، هنرمندان و حتی پارتیها و قرار گرفتن در فضای رومانتیک مثل کافیشاپها از جمله عواملی است که بسیاری از جوانان و نوجوانان را به سمت سیگار پیش میبرد و آنها در خزانه یادگیری خود این موارد را ثبت میکنند و طبیعتا هرچه در خزانه یادگیری، یادگیری پرورش یابد، افراد بیشتر به سمت آن خواسته خود میروند. در دسترس بودن و ارزان بودن سیگار هم مزید بر علت شده تا سیگار بیشتر قابل مصرف باشد. متأسفانه سازگاری مردم با یک فرد سیگاری به افزایش سیگاری شدن کمک میکند.
یاد دادن الگوهای جایگزینی مواد و دخانیات و خط قرمز کشیدن دور آن در زندگی میتواند اثرات مثبتی داشته باشد. به عنوان مثال، اگر با فردی سیگاری رابطه دارید باید به او گفت که در خانه من سیگار نکش تا فرزندان شما متوجه بد بودن آن شوند و حتی خود فرد هم متوجه کار خطایش شود.
متأسفانه یک فرد سیگاری بیماریهای مزمن، مرگ و هزینههای زیاد به همراه الگوهای رفتاری نه چندان مناسب را به جامعه تحمیل میکند. او به سلامت جامعه بیتوجه است و در نهایت جامعه نیز او را از خود دور خواهد کرد. چنین فردی در تمام حوزههای فردی و اجتماعی خود سیگار را جزئی از اعضای بدنش میداند و این فرد درکی از مضرات سیگار برای سایر افراد جامعه ندارد. به عنوان مثال، اگر در برخی از استخدامها سیگار نکشیدن را یکی از عوامل مثبت در جذب افراد بدانیم بیتردید بسیاری برای دستیابی به محیطی بهتر حاضر به کنار گذاشتن آن میشوند اما اکنون عکس این قضیه رخ میدهد و در برخی ادارات عدهای از وقت مفید خود برای کشیدن سیگار استفاده میکنند. در حالی که میتوان از همین زمان برای فعالیتهای ورزشی استفاده و بهره برد و به جای ضرر رساندن به بدن، بهره هم به آن برسانیم.
به هر ترتیب، به هر میزانی که در محیط خانه کش مکش، درگیری، جدایی، سوءرفتار، فقر و بیکاری بیشتر باشد، این عوامل آسیبزا در نهایت احتمال اینکه فرزندان سیگاری شوند را بیشتر میکند. متأسفانه در چنین مواردی فرزندان برای رهایی از فشار ناشی از چنین مواردی به سمت سوء مصرف مواد میروند. دلیل اصلی هم این است که ما مهارت اجتماعی لازم را برای رویارویی فرزندان در مقابله با استرسها را یاد ندادهایم و نسل جوان نمیداند در محیط پر استرس چه الگوی رفتاری را باید در پیش بگیرد.
مهمترین عامل گرایش به سمت سیگار متأسفانه خود خانوادهها هستند و پس از آن خود دوستان و همسالان افراد هستند که دومین عامل به حساب میآیند. در کنار آن رسانهای شدن زندگی خانوادههای ایرانی هم نقش بسیار زیادی در کشیده شدن نوجوانان و جوانان به سمت سیگار دارد. پس رسانهها نیز تأثیر زیادی بر گرایش به سمت سیگار میگذارند.
اکثر نتایج تحقیقات و نظریات نشان میدهد که نوجوانی دوران بحرانی زندگی بهحساب میآید و در این برهه عوامل خطر ضمن تهدید سلامت میتواند بر بدنه نوجوانان هم تأثیرات جبرانناپذیری را بهجا بگذارد. امروزه با به روز شدن مردم آسیبهای نو پدید هم تأثیراتی روی مردم میگذارد. در واقع میتوان گفت گرایش به سمت سیگار نوعی رفتار پرخطری محسوب میشود که دود آن به چشم جامعه میرود و اجتماع مردم به عنوان نخستین قربانی، غرق در دود سیگاریها میشوند.
در شرایط کنونی دو نوع رفتار پر خطر داریم که تهدیدی برای دیگران به حساب میآید. مثل دزدی و پرخاشگری و حتی مصرف سیگار و الکل که جدا از خود فرد روی دیگران نیز تأثیراتی منفی به جا میگذارد. در واقع سیگار دروازهای است که نوجوانان را به سمت سایر تخلفات و همچنین مواد مخدر پیش میبرد. رفتار یک فرد سیگار در نهایت موجب تأثیرپذیری جامعه میشود، هرچند باید گفت که خود جامعه در ابتدا فرد را سیگاری کرده اما این تقابل تنها به ضرر مردم تمام میشود.
اکنون متأسفانه بحث سیگار کشیدن در بین سنین پایینتر از ۱۲ سال نیز عادی شده و این جدا از تأسف جای تأمل و درنگ را هم دارد. افزایش چنین مواردی قدرت تولید یک جامعه و رشد مادی و معنوی آن را کم میکند و در نتیجه طی زمان کوتاهی یک جامعه پویا و فعال به جامعهای ایستا تبدیل میشود و شور و نشاط و سبک زندگی ایرانی- اسلامی، تبدیل به سبک زندگی غربی میشود و در نتیجه تمامی فرصتهای موجود در جامعه به تهدید تبدیل شده و جامعه را فلج میکند.
فرد سیگاری جدا از آسیب به خود و جامعه محیط اطرافش را هم آلوده و غبارآلود میکند و به اعتقاد کارشناسان فرد سیگاری جدا از زندگی خود به سمت نابودی دیگر خانوادهها هم پیش خواهد رفت. در نتیجه باید گفت که برآیند کلی سیگار آسیب زاست و اثرات بزهکاری را در محیط اجتماعی به جای میگذارد. مهمترین بحث این است که سیگارکشی پلی است که در نهایت به سمت سایر آسیبهای اجتماعی خواهد رفت و بیتردید رسانهها نقش بالینی در نشان دادن سبک درست زندگی و همچنین دوری یک فرد از گرایش به سمت چنین سبک نادرستی از زندگی باید داشته باشند.
مرکز بهداشت شهرستان اشکذر