در «کافى» از حضرت صادق (علیه السلام) نقل شده است که:«شخص مؤمن پس از مرگش از خانواده خویش دیدار می کند و در مورد وضع آنها، آنچه را که از آن مسرور گردد، بیند و آنچه را که از آن اندوهناک شود، بر او مخفى ماند».
و نیز در «کافى» از حضرت صادق (علیه السلام) نقل شده که:«هیچ مؤمن و کافرى نیست که در هنگام ظهر نزد خانواده خویش حاضر نگردد. وقتى مؤمن خانوادهاش را در حال انجام اعمال صالح می بیند، خداوند را حمد گوید و وقتى کافر، خانواده خویش را در حال انجام اعمال صالح ببیند بر آنان غبطه خورد».
در «کافى» از اسحق بن عمّار نقل شده است که:«از ابىالحسن اوّل (علیه السلام) پرسیدم آیا شخصى که از دنیا رفته خانوداه خویش را دیدار می کند یا نه؟ حضرت فرمود: آرى. سپس پرسیدم چند وقت به چند وقت؟
حضرت فرمود: بنا به منزلتى که نزد خدا دارد، هر هفته، هر ماه یا هر سال. بعد پرسیدم به چه شکلى نزد خانوادهاش حضور می یابد؟ پاسخ داد: به صورت پرندهاى لطیف که بر دیوار خانه شان فرود آید و بر آنان مشرف گردد و هرگاه که آنان را در خیر و خوبى بیند، در شادى و سرور شود و هرگاه که آنان را در سختى و حاجتى بیند، غمگین و اندوهناک گردد».
روایاتى که به این مضمون باشد بسیار است و مؤلّف معتقد است که تصوّر نمودن شخص به صورت پرندهاى لطیف، از باب تجسم ارواح است.
مضمون و معنایى را که در روایت فوق وجود دارد ممکن است بتوان به نحوى از این سخن خدا فهمید که:
وَلا تَحْسَبَنَّ الَّذین قُتِلُوا فِى سَبیلِاللَّهِ اَمْواتاً بَلْ اَحْیاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ * فَرِحینَ بِما اتاهُمُاللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَیَسْتَبْشِرُونَ بِالَّذینَ لَمْ یَلْحَقُوا بِهِمْ مِنْ خَلْفِهِمْ اَلاَّ خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلاهُمْ یَحْزَنُونَ * یَسْتَبْشِرُونَ بِنِعْمهٍ مِنَاللَّهِ وَفَضْلٍ وَاَنَاللَّهَ لا یُضیعُ اَجْرَا الْمُؤْمِنینَ.
مراد از «استبشار» دریافت بشارت و شادمان گشتن به آن است. و عبارت یَسْتَبْشِرُونَ بِنِعْمهٍ … توضیح و بیان همان عبارت:وَیَسْتَبْشِرُونَ بِالَّذینَ لَمْ یَلْحَقُوا است. بنابراین، این آیات مىرسانند که کشته شدگان در راه خدا ازاین که افراد خانوادهشان را در نعمت و فضل و انتفاى خوف و حزن می بیند، خوشحال و شادمان می گردند.
و نیز می رسانند که بازماندگان این افراد، عمل صالح انجام می دهند و چون خداوند اجر مؤمنین را ضایع نمی گرداند، نیکیهاى آنان را به حساب می آورد و از بدیهایشان درمی گذرد و برکات خویش را بر آنان افاضه می نماید. کشته شدگان، همه اینها را می بینند.
این آیه نیز در معنا شبیه آیه فوق است:وَقُلِ اعْمَلُوا فَسَیَرىَاللَّهُ عَمَلَکُمْ وَرَسُولُهُ وَالْمُؤْمِنُونَ وَسَتُرَدُّونَ اِلى عالِمِ ِلْغَیْبِ وَالشَّهادَهِ فَیُنَبِّئُکُمْ بِما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ
منبع؛
حیات پس از مرگ ،علاّمه طباطبائى
