«پهنا نشینی» و « نِسر نشینی» / قسمت دوم (کارکردها)
" نِسِر نشینی " به فصل گرم سال مربوط می شود و ساباط ها یا همان کوچه های مسقف ، راه پله آب انبارها ، سایه سار درختان ، کنار نهرهای آب و دیوارهای بلند پشت به آفتاب از جمله بهترین مکان هایی است که نِسِرنشینان برای دورهمی خود در ماه های گرم سال انتخاب می کردند.
قبل ازبرشمردن این کارکردها بهتر است اشاره ای هم به واژه ” نِسِر نشینی ” داشته باشیم ” نِسِر نشینی ” دقیقا نقطه مقابل “پهنا نشینی ” است .
واژه “نِسِر ” به معنای مکان خنک ، سرسایه ، و به دور از آفتاب است .
” نِسِر نشینی ” به فصل گرم سال مربوط می شود و ساباط ها یا همان کوچه های مسقف ، راه پله آب انبارها ، سایه سار درختان ، کنار نهرهای آب و دیوارهای بلند پشت به آفتاب از جمله بهترین مکان هایی است که نِسِرنشینان برای دورهمی خود در ماه های گرم سال انتخاب می کردند.
مردم در روستاهای کویری رستاق که نه به نیروی برق دسترسی داشتند و نه به شبکه آب لوله کشی از شدت گرمای طاقت فرسا و کمبود آب به خنکای راه پله های آب انبار وسایه سار ساباط ها پناه می بردند و این اجتماع دیدنی شکل می گرفت.
کارکردهای “پهنا نشینی ” و” نِسِر نشینی “
الف : انتقال فرهنگ وآداب ورسوم
مهمترین کارکرد این دورهمی را می توان انتقال فرهنگ وآداب و رسوم وسنن اجتماعی هر آبادی ذکرکرد در این اجتماعات سنت ها ، آداب ، رسوم ، قصه ها ، ادبیات عامیانه ، فرهنگ عامه از نسلی به نسل دیگر سینه به سینه از بزرگترها به کوچکترها منتقل می شد چرا که در این دورهمی ها همه اقشار از پیر و جوان و کودکان حضور داشتندو چه بسیار فلکلورهایی که در این جمع سینه به سینه از نسلی به نسل دیگر منتقل می شد .
ب : کلاس تجربه
شاید شیرین ترین بخش دورهمی های گذشته در پهنا ونِسِر ذکر خاطرات شغلی ، سفرها ، تجربیات و داستانهایی بود که توسط کهنسالان نقل می شد( در روزگاری که نه از رادیو و تلویزیون خبری بود و نه از موبایل و رسانه های مجازی ) کوچکترها در مقابل بزرگترها زانوی ادب می زدند و چشم به دهان آنان ، گوش ها را برای شنیدن تیز می کردند تا از این تجربیات را چراغ راه آینده خود کنند
ج:معرفی مشاهیر وتاریخ
همیشه دراین دورهمی ها از مشاهیر و گذشتگان نیز سخن به میان می رفت و ناخود آگاه کلاس تاریخ و شخصیت شناسی در این دورهمی ها برپا می شد و براستی چه لذت بخش بود قصه زندگی گذشتگان و چه شنیدنی بود ترسیم ویژگی های بزرگان و مشاهیر ابادی و چه مانا بودند این شخصیت ها.
د: حل اختلاف و قضاوت
“پهنا نشینی ” و” نِسِر نشینی ” خود یک محکمه ای بود که به صورت علنی برگزار می شد چه بسیار مردمی که بر سر آب و زمین و ملک به مشاجره می پرداختند و چه زوج هایی که از سر ناسازگاری به این محکمه می آمدند تا بزرگترها بین آنها قضاوت کنندو صد البته بسیاری از این دعاوی به شکل ریش سفیدی به صلح وسازش می انجامید و اینجا شورای حل اختلافی بود که هیچ دیوان ودفتر و کارمندی نداشت .
ه: دادوستد
“پهنا نشینی ” و” نِسِر نشینی ” علاوه بر محل داد وستد اهالی بود بلکه به نوعی یک بنگاه معاملاتی نیز به شمار می رفت بسیاری از اهالی تولیدات خود را دراین جمع عرضه می کردند و انواع خرید و فروش ها از مرغ و تخم گرفته تا گندم و جو کاه و علوفه و انواع محصولات باغی و جالیزی گرفته تا خرید و فروش آب و ملک و زمین و خانه وباغ در همین اجتماع قولنامه می شد و قباله نویس های قدیمی با عبارت “مصالحه صحیحه شرعیه “شروع به نگاشتن قباله می کردند و معتمدین حاضر مهرها را ازگوشه قبا خارج نموده و به عنوان تایید برگوشه ای از کاغذ می زدند .و صد البته حق حقوق قباله نویس ها دراین نوع معاملات محفوظ بود هرچند کله ای قند باشد یا پاکتی از توتون وتنباکو
و: مشاوره ، شورا ومشورت
بی تردید مشورت جزو لاینفک این دورهمی درهمه زمینه های اجتماعی بود از رایزنی برای رفع مشکلات آبادی تا هم اندیشی برای رفع مسایل کشاورزی و آبیاری ، از تعیین “کدخدا” و “میراب” و “جیغ بان “و” پی اب کن “گرفته تا “دشتبان” و”سبوکش “، برای مبارزه با حیوانات مهاجم و دفع آفات تصمیم گیری می شد تا ساختن پل و لایروبی قنات ، از فرام آوردن زمینه ازدواج جوانان تاکمک به نیازمندان .
بسیاری از جوانانی که از طرح ازدواج خود با والدین خجالت می کشیدن دست به دامن بزرگترهای این جمع می شدند و این دورهمی نقش خود در کلینک مشاوره و ازدواج را نیز به خوبی ایفا می کرد وچه با برکت بود این شورا .
ز: طبابت و پزشکی
اینجا کلینک درمان هم بود و برای هر بیماری نیر نسخه پیچیده می شد از سر درد و دندان درد گرفته تا انواع کسالت های روز مره و البته بودن افرادی که دستی برطب سنتی داشتند و از آنان به عنوان حکیم باشی نام برده می شد.
ح: حرفه آموزی
همانگونه که در بخش قبلی ذکرشد برخی از صاحبان حرف ، درگوشه ای از این اجتماع به حرفه خود مشغول بودندکه این اشتغال خود به خود موجب علاقه جوانان و فراگیری آن حرفه توسط انان می شد .
ط: نامه نگاری و نامه خوانی
از انجایی که تعداد افراد با سواد آبادی محدود بود و عامه مردم از سوادبهره ای نداشتند مجبور بودند مکاتبات خود را به پهنا و نِسِر بیاورند تا با سوادها برای آنان بخوانند و بنویسند ، نامه نگاری و نامه خوانی ، قباله خوانی ، انواع قول و قرارهای مکتوب ، خطاب های آب ، دسترنج نامه ها و حتی وصیت نامه ها دراین اجتماعات به رشته تحریر درمی آمد .
ی : تازه های خبر
شاید یکی از مهمترین کارکردهای دورهمی در پهنا و نِسِر بخش اطلاع رسانی آن بود شما می توانستی با حضور دراین اجتماع از تازه های ریز ودرشت خبری درسرویس های فرهنگی ، کشاورزی ، جناحی ، حوادث ، محرمانه و جهت اطلاع این خبرگزاری بهره مند شوی .
ک: محل بازی
حتی کودکان ونوجوانان نیز از پهنا و نِسِر برای بازی خود استفاده می کردند و انواع بازی های محلی همچون هفت سنگ ، اتوکلی ، گردو بازی و.. در ساعاتی خاص در این محل ها انجام می شد.
- نویسنده : محمدرضاقاتع عزآبادی
- منبع خبر : رستاق نیوز