هفته ملی سلامت مردان ایران

 

بحران سلامت مردان در تمام دنیا به عنوان یک بحران خاموش سلامت تلقی شده و کشورهای مختلفی موضوع ارتقای سلامت مردان را به طور جدی در دستور کار خود قرار داده اند. ایران یکی از چهار کشوری است که بیش از یک دهه برنامه سلامت مردان را دنبال کرده است. مردان، مرگ و میر بالاتر و طول عمر کوتاهتری نسبت به زنان به دلایل مشابه دارند و مشکلات و مواجهات و عوامل خطر اختصاصی متعددی نیز، سلامت آنان را تهدید می کند. از طرف دیگر از خدمات بهداشتی درمانی کمتری بهره مند می گردند. در چنین شرایطی آگاهی، حمایت و عمل به عنوان اصلی ترین راهکارهای رفع بحران فوق می تواند جامعه مردان را نیز از حداقل مواهب سلامت بهره مند سازد. برگزاری مناسبت هفته ملی ” سلامت مردان ایران (سما) ” نیز فرصت مغتنمی است که لازم است از آن به بهترین وجه برای اطلاع رسانی و حساس سازی در خصوص اولویت های سلامت مردان به گروههای مختلف در خانواده و جامعه سود جست.

در سال جاری با توجه به اهمیت نقش مولد مردان در دوره پنجره جمعیتی ” سلامت مردان در محیط کار” با تأکید بر آموزش پیشگیرانه در خصوص بیماریهای آنان از قبیل سرطانهای مردان، ترومای ناشی از حوادث، ناباروری مردان و … به عنوان موضوع اصلی هفته مذکور انتخاب شده تا سلامت جمعیت کثیر مردان شاغل کشور اعم از کارمندان، کارگران، صنوف و … در بخش صنعت، کشاورزی و خدمات در ارگانهای دولتی و غیردولتی را که ممکن است فرصت های کافی برای دسترسی به خدمات سلامت نداشته باشند، مد نظر قرار داده و مشارکت آنان را با همکاری همه جانبه دستگاهها، سازمانها و مراکز مختلف برای ارتقای سلامت جلب نماید. برای دستیابی به اهداف مهم فوق شعار :

” محیط کار سالم، کارکنان سالم”

انتخاب شده و روز شمار هفته ملی سلامت مردان ایران به شرح زیر اعلام می گردد:

 

پنج شنبه	اول اسفند	آموزش شاغلین در خصوص سرطانهای شایع مردان با تأکید بر سلامت پروستات از جوانی تا سالمندی
جمعه	دوم اسفند	پنجره جمعیتی / فرصت های شغلی و سیاستهای سلامت مردان
شنبه	سوم اسفند	شیوه زندگی سالم در محیط کار با تأکید بر حذف دخانیات و ارتقای فعالیت بدنی
یک شنبه	چهارم اسفند	سلامت روانی در محیط کار
دو شنبه	پنجم اسفند	علل شغلی ناباروری و سایر بیماریهای شغلی
سه شنبه	ششم اسفند	کنترل عوامل خطر ارگونومیک، بیولوژیک، شیمیایی و فیزیکی بیماری زا در محیط کار
چهار شنبه	هفتم اسفند	پیشگیری از حوادث شغلی و استانداردهای ایمنی کار

پنجره جمعیتی فرصتی طلایی برای ایجاد اشتغال و ارتقای سلامت شاغلین :

هرگاه در جامعه ای حداقل ۷۰ درصد از جمعیت در بازه سنی ۱۵ تا ۶۴ سال (سنین فعالیت و کار)باشند، اصطلاحاً آن جامعه در فرصت پنجره جمعیت تعریف می شود . به عبارت دیگر پنجره جمعیت فرصتی طلایی برای اصلاح ساختارهای جمعیتی و همچنین رشد و پیشرفت علمی و اقتصادی است که اگر مغتنم شمرده نشود نه تنها خود تهدید خواهد بود بلکه بعد از عبور از پنجره جمعیت امکان مدیریت و ترمیم ساختارهای جمعیتی و تحقق رشد و توسعه بسیار پایین و قریب به ناممکن می گردد.کشورهای توسعه یافته صنعتی زمانی رشد و پیشرفت را تجربه کردند که در پنجره جمعیت بودند و در شرایط کنونی اغلب آنها بعد از عبور از پنجره جمعیت به انواع مشکلات اجتماعی و رکود اقتصادی مبتلی گشته اند .کشور ما تاحدودسال ۱۴۱۵ در فرصت پنجره جمعیت است و از حدود ۲۰ سال آینده با بسته شدن پنجره جمعیت روبرو خواهد گشت . این در حالی است که متاسفانه در حال حاضر از فرصت بالقوه پنجره جمعیت در مسیر رشد و پیشرفت استفاده نشده است و مراحل رشد اقتصادی را طی نکرده است و با نهایت تاسف بعلت سرعت بالای سیر سالمندی در کشور گذار از فرصت پنجره طلایی جمعیت با سرعت زیادی در حال وقوع است. بر اساس ساختار فعلی جمعیتی کشور و میزان نرخ کلی باروری ، موالید و مرگ و میر ، ایران با یک پنجره فرصت جمعیتی روبروست . به طوری که در حال حاضر در هرم سنی جمعیت کشور ، جمعیت در سن کار و جوانان از بیشترین تعداد برخوردار هستند.

پنجره فرصت جمعیتی نیازمند فراهم آوردن محیط و بستر اجتماعی ، اقتصادی ، سیاسی و فرهنگی و اتخاذ خط مشی های مناسب است و صرف گشوده شدن این پنجره نمی تواند موجب رشد وتوسعه اقتصادی شود . سود جمعیتی ناشی از این رخداد زمانی تحقق پیدا می کند که گسترش فرصت های شغلی ، سرمایه گذاری مطلوب و بهبود کیفیت سرمایه انسانی و سلامت نیروی کار را بتوان فراهم نمود .لذا شرایط حاضر را می توان حساس ترین بازه زمانی به لحظ برنامه ریزی و توجه به امر اشتغال کشور دانست.

عوامل خطر شغلی ناباروری مردان:

برخی عوامل شغلی می تواند منجر به کاهش تعداد اسپرم‌ ها و افزایش درصد اسپرم‌های ناهنجارشود

استنشاق هوای آلوده یا مواد شیمیایی

تماس پوستی تان با موادی مثل رنگ های روغنی، چسب ها، هیدروکربن ها، رادیواکتیو، آفت کش ها و..

افزایش دما در ناحیه تناسلی : تماس بیش از حد با آب گرم  زیاد سونا رفتن  یا نشستن به مدت طولانی در آب داغ

احتمالاً قرار گرفتن بیضه‌ها در محیط گرم در این افراد بر کیفیت اسپرم ها اثر منفی می گذارد.کسانی که در محیط های گرم مثل نانوایی یا ریخته گری کار می کنند می توانند دچار کاهش تولید اسپرم ها شوند

استفاده طولانی از لباسهای تنگ یا پلاستیکی

راننده‌ای حرفه‌ای ساعت‌هادر حالت نشسته هستند

کارگران مزارع که در معرض حشره کش‌ها و سایر مواد شیمیایی قرار دارند، دچار کاهش تعداد اسپرم‌ها می‌شوند و همسرانشان نیز ممکن است دچار سقط جنین شوند.در سال ۱۹۹۱ میلادی ۱۵۰۰ مرد بعد از اینکه در معرض آفت کشی که در باغات موز مورد استفاده قرار می گیرد قرار گرفتند عقیم شدند. حشره کش های دیگر مثل دی بروموکلروپروپان (DBCP ) باعث تغییراتی در اسپرم ها می شوند.

کارکنان مراکز درمانی ممکن است در معرض مقدار زیادی گازهای بیهوشی، داروهای سیتواستیک، جیوه و اشعه ایکس قرار گیرند.

دندان پزشکان و دستیاران آن ها ممکن است دچار مشکلات باروری ناشی از جیوهموجود در مواد پر کننده دندان شوند.

نقاش ها و کارگران چاپخانه ها می توانند در معرض رنگ ها و حلال ها قرار گیرند.

در صورتی که شما با همسرتان با سرب سر و کار دارید (در کسانی با باطری‌های ذخیره برق سر و کار دارند) یا در معرض اشعه، حشره کش ها و حلال ها و مواد شیمیایی مختلف قرار دارید، باروری شما می تواند در اثر این مواد آسیب ببیند.

برخی عوامل که اثر سمی روی اسپرم ها دارند عبارتند از: جیوه غیرآلی، دی بروموکلروپروپان، دی بروماید اتیلن، اترهای اتیلن گلیکول، کلروپروپن و دی سولفید کربن.

برخی عوامل خطر زای شغلی نیز عبارتند از: گرما، کار سخت و پر مشقت، اشعه ، قرار گرفتن در معرض سرب، عوامل ضد سرطان، وارد شدن مقادیر فراوان داروهای بیهوشی به بدن، اکسید اتیلن و مونو اکسید کربن.

دستگاه های بصری : این دستگاه ها طیفی از تشعشعات الکترومغناطیس شامل: اشعه ماوراء بنفش، اشعه مادون قرمز، امواج مایکروویو، فراکانس های رادیویی و امواج فرکانس پایین (ELF ) را تولید می‌کنند. علی‌رغم اینکه امروزه تعداد زیادی از مردان و زنان در هر شبانه روز ساعت‌ها در مقابل صفحه نمایشگر (مانیتور) می‌نشینند لیکن ، اطلاعات موجود در مورد اثرات زیانبار آن بر سلامت و باروری ما کم است.

البته مطالعه مختلف خطرات امواج حاصل از این دستگاه ها را گوشزد کرده‌اند. مدت زمانی که شخص با کامپیوتر کار می‌کند در میزان تأثیرات آن مهم است.

استرسهای شغلی می تواند تأثیر منفی بر باروری داشته باشد. گاهی تغییر شغل ممکن است باعث از میان رفتن استرس و وقوع بارداری شود. خیلی از زوج‌ها متوجه شده اند که حاملگی آن‌ها در ایام تعطیل، یعنی زمانی که فارع از استرس و اضطراب بوده‌اند اتفاق افتاده است.

در هر صورت ناباروری یک مشکل چند عاملی است که یک بخش آن عوامل فیزیکی مثل هورمون ها و تغذیه و بخش دیگر آن را مسائل روانی و عاطفی تشکیل می‌دهد.

 

تندرستی و شیوه زندگی سالم  در محیط کار

۱-   فعالیت بدنی در محیط کار :

سبک زندگی ماشینی باعث شده است تا میزان فعالیت بدنی در افراد جامعه کاهش یابد. فایده‌های مثبت جسمانی، روانی و اجتماعی ناشی از فعالیت بدنی آشکار شده است اما میزان فعالیت بدنی، کمتر از سطح پیشنهادی سازمان‌ها و نهادهای بهداشتی و سلامتی است. بیش‌ترین کاهش فعالیت بدنی در افراد جوان و میان‌سال شاغل در اداره‌هاست. زمان طولانی در محیط کار و خستگی بدنی ناشی از پشت میز‌نشستن دلیل دیگری بر کاهش میزان فعالیت بدنی است. بنابراین استفاده از روش‌های موثر فعالیت بدنی در محیط کار ضروری است .

فواید برنامه فعالیت بدنی در محیط کار

برنامه فعالیت بدنی در محیط کار ، شامل یک سری فعالیت های بدنی ساده است که می تواند به حفظ یک نیروی کار سالم کمک کند. مزایایی این برنامه را می تواند به شکل زیر بیان کرد:
• کاهش هزینه های مستقیم مرتبط با سلامت
• افزایش پتانسیل برای افزایش بهره وری کارکنان
• کاهش غیبت
• استفاده از برنامه فعالیت بدنی در محیط کار به عنوان یک ابزار برای جذب و حفظ نیروی کار
• ارائه یک محیط منحصر به فرد برای ترویج شیوه هایی که به طور قابل توجهی می تواند سلامت جسمی و روحی کارکنان را افزایش دهد.
• ایجاد سلامت فردی برای کارکنان به جهت کاهش خطر ابتلا به بیماری های مزمن مانند دیابت، بیماری قلبی و سکته مغزی و حتیبرخی از سرطان ها
انجام یک فعالیت بدنی به صورت گروهی در محیط کار نیازمند داشتن امکانات یا محیط زیادی نیست. به عنوان مثال فعالیت ها و ورزش های زیر را می توان در یک فضای یک متری نیز انجام دهید.

• در هر شرایطی به دنبال فرصتی برای ایستادن باشید. چرا که بدن شما در حالت ایستاده کالری بیشتری مصرف می کند. برای این کار می‌توانید از فرصت‌های پیش آمده استفاده کنید. مانند؛ هنگام صحبت با تلفن بایستید. هنگام صحبت با ارباب رجوع بایستید. اگر امکان دارد، میز کار خود را به صورتی که بتوانید، ایستاده کار کنید در آورید
• هنگام کار با کوچکترین فرصت پیش آمده، حرکات کوتاه کششی انجام دهید. این یکی را هرگز پشت گوش نیاندازید! حتما برای این کار فرصتی پیش خواهد آمد. بلند شوید و قدم بزنید.
• قدم زدن و انجام حرکات کششی کوتاه در زمان‌های استراحت و فرصت‌های پیش آمده، علاوه بر شادابی، کالری بیشتری نسبت به نوشیدن یک قهوه پشت میزتان می سوزاند. همچنین از درد، خشک شدن و خواب رفتگی عضلات جلوگیری می‌کند.
• سعی کنید با همکاران خود در محل کار، ارتباط و تعامل برقرار کرده کنید. به این صورت همدیگر را به ایستادن، پیاده روی جمعی و فعالیت‌های بدنی ترغیب و تشویق کنید.
• در صورت امکان، محل برگزاری جلسه‌های کاری را به جای نشستن پشت میز در اتاق کنفرانس به محیط و فضای باز منتقل کنید. این یکخلاقیت و تنوع جالب در محیط کار است. حتی بحث در باره کار و مسائل آن را با قدم زدن و گفتگو در فضای باز انجام دهید. مطمئن باشید، این کار به غیر از سوزاندن کالری بیشتر، منجر به شادی و حتی دریافت نتایج و پیشنهادات بهتری خواهد شد.
• استفاده از تجهیزات ورزشی کوچک در محیط کار در صورت امکان بسیار مفید و کارا است. برخی از تجهیزات ورزشی مانند؛ وزنه‌های کوچک، فنرهای کششی و سایر ابزارهای کوچک و قابل حمل… در محل کار مناسب هستند. با فرصت پیش آمد از این وسایل به تنهایی یا به صورت گروهی و رقابتی استفاده کنید. این کار انگیزه بیشتری به شما و همکارانتان در رابطه با فعالیت‌های بدنی می‌دهد.
• شاید این روش کمی خنده دار به نظر برسد، اما بسیار پر فایده و سودمند است. استفاده از توپ‌های مخصوص به جای صندلی اداری! این کارنه تنها برای سلامتی کمر و ستون فقرات شما مفید است. بلکه با استفاده از آن، البته نوع استاندارد آن به جای صندلی اداری به سوزاندن کالری‌های اضافه و پیشگیری از اضافه وزن در درازمدت کمک می‌کند. چرا که هنگام نشستن بر روی این توپ، ماهیچه های شما برای حفظ تعادل بدن، دائماً در حال فعالیت هستند.
• فعالیت‌های بدنی را در هنگام ماموریت‌های کاری فراموش نکنید. اگر از آن دسته افرادی هستید که زیاد به ماموریت کاری می‌روید، می توانید زمان‌های مرده و پرت خود را مانند، زمانی که به انتظار پرواز، جلسه‌های کاری و یا وقت ملاقات با فردی نشسته اید، صرف قدم زدن، حرکات کششی و سایر فعالیت‌های بدنی سبک کنید. نکته دیگر اینکه هنگام انتخاب هتل به مجهز بودن آن به تجهیزات ورزشی و محیط مناسب برای ورزش، توجه کنید.
• نکته‌ای که می‌خواهم به آن اشاره کنم اخیرا، یعنی چند سالی است که استفاده از آن در محیط‌های کاری رایج شده‌ است. قرار دادن یک تردمیل زیر میز کاری خود. بله تردمیل، تعجب نکنید. در بیشتر محیط های کاری این امر باب شده است و کارمندان بسیاری ترجیح می دهند به هنگام کار کردن، به طور همزمان بر روی تردمیل راه بروند. البته این بسته به محیط کاری و فرهنگ محیط کاری شما دارد. جالب است بدانید؛ نتیجه یک تحقیق در مایوکلینک نشان داده است؛ کارمندانی که دو یا سه ساعت در روز با پیاده روی، کار می‌کنند در سال، ۲۰ تا ۳۰ کیلوگرم وزن کم می‌کنند. در حالی است که درصد بالایی از کارمندان تنها به دلیل کار ثابت نشسته همچنان دچار اضافه وزن شده و می‌شوند.
• نکته آخر، البته در این مطلب، این است که با دوچرخه یا پیاده به محل کار رفت و آمد کنید. و یا اگر با اتوبوس یا مترو به سر کار می‌روید، طوری برنامه ریزی‌کنید که بتوانید هر روز حداقل یکی دو کوچه یا خیابان را پیاده تا محل کار طی کنید. حتی اگر مجبور هستید با اتومبیل شخصی به محل کار ‌روید، ماشین را در مکانی دور از ساختمان اداره و یا بخش‌های انتهایی پارکینگ پارک کنید. تا آنجایی که امکام دارد در ساختمان اداره نیز از پله‌ها به جای آسانسور استفاده کنید. پشت میز نشین‌ها بدانند؛ فعالیت‌های بدنی کوچک شما در محیط کار، شاید در کوتاه مدت نمودی چشم‌گیر نداشته باشد. اما، همین فعالیت‌ها در یک دوره زمانی طولانی مدت نتیجه بخش و از لحاظ سلامتی پر نمود خواهد بود. تاکید مکرر، این نکات را جدی گرفته و هر کدام را که می‌توانید برای حفظ سلامتی خود، اجرا کنید.

  ۲-  محیط کار  عاری از دخانیات

در هر ۵ ثانیه، یک نفر در دنیا و در هر ۲ و نیم دقیقه، یک نفر در ایران به علت مصرف دخانیات می میرد. کار در هوای سالم یکی از حقوق اولیه کارگران و کارمندان و از وظایف اصلی و قانونی کارفرمایان است. محافظت از کارکنان و مراجعان در برابر دود محیطی دخانیات، از بروز عوارض این عامل خطرساز که زمینه ساز بسیاری از بیماری های شغلی است می کاهد.
با این کار می توان از بروز یا تشدید بسیاری از بیماری های شغلی مانند سرطان ها و بیماری های ریوی مرتبط با محیط شغلی تا حد زیادی پیشگیری کرد، چرا که اختلاط دود دخانیات و عوامل بالقوه خطرساز در محیط کار باعث تشدید عوارض می شود

. \
سیگار به ابتلای کارگران به انواع سرطان ها و بیماری های مزمن شغلی مانند برونشیت، پنوموکونیوز، بیماریهای فیبروزدهنده نسج ریه و آسم شغلی، کمک کرده و پیشرفت آنها را تسریع می کند.
از سوی دیگر در محیط های کاری، مواد شیمیایی بالقوه سمی و مضری در فضا وجود دارد که با ترکیب با دود سیگار و یا حرارت دیدن توسط آتش سیگار، به مواد بسیار خطرناک و مهلک تبدیل می شوند. در ضمن تماس دست آلوده به مواد با دهان، در سیگاری ها بیشتر است و این موجب انتقال بسیاری از بیماریهای واگیر مثل بیماری های روده ای و آنفلوانزا می شود.
افراد سیگاری به دلیل ضعف سیستم ایمنی و عدم توانایی سیستم تنفسی در پاکسازی و عدم رعایت بهداشت فردی، بیشتر در معرض بیماری ها و درنتیجه غیبت از محل کار هستند.
همچنین سیگاری ها با انتقال بیماری های تنفسی و نیز ایجاد آلودگی در محیط کار، باعث بیمارشدن همکاران و نیز کاهش عملکرد آنان در محیط کار می شوند که کمترین ضررش، بازتاب های منفی افتصادی آن است.

بدیهی است در صورت عدم نظارت بر استعمال دخانیات در محیط کار، افراد سیگاری به طور ناخواسته، همکاران خود را در معرض دود سیگار قرار می دهند. این فرآیند را «سیگارکشیدن غیرفعال» می گویند.
سیگار کشیدن غیرفعال در اماکن عمومی، تفریحی و خانه ها نیز شایع است.
از میان راه حل های پیشنهادی برای مقابله با مشکل سیگار کشیدن در محل کار، چند راه اصلی، کاربردی تر هستند:
– آگاه کردن و تشویق پرسنل برای ترک سیگار توسط مشاوره پزشکی
تخصیص امکانات مالی و رفاهی برای ترک دخانیات کارکنان بعنوان راهکاری برای ترغیب دیگر کارکنان سیگاری
– اجرای دقیق و نظارت بر قوانین محدودیت و ممنوعیت مصرف دخانیات در محل کار
– جریمه نقدی افراد سیگاری به ازای هربار مصرف دخانیات در محل کار
وضع قوانین متناسب و راهبردی توسط دولت ها برای ممنوعیت مصرف دخانیات دراداره ها و کارخانه ها و محل های کار خصوصی و دولتی
– موظف کردن کارفرمایان برای محافظت از کارگران غیرسیگاری در برابر دود سیگار کارکنان سیگاری استفاده از حسگرهای دود برای ارزیابی و کنترل دائمی محل کار از آنجا که دود سیگار در محیط کار، باعث کاهش تمرکز و دقت افراد می شود، این موضوع مورد توجه بسیاری از مدیران و روسای ادارات و کارفرمایان قرار گرفته؛ چرا که وجود فرد سیگاری باعث اختلال در عملکرد کارمندان و کارگران شده و کمیت و کیفیت کار و ایمنی را زیر سوال می برد.

کشور ما جزو معدود کشورهایی است که قوانین کنترل دخانیات در آن مصوب و دارای شرایط مناسب اجرایی شدن است لیکن به دلایل متعدد هنوز شاهد اجرای موثر و تاثیر آن در سطح جامعه نیستیم یکی از دلایل مهم این قضیه عدم آشنایی شهروندان با عوارض دود محیطی دخانیات و حقوق خود در مقابله با این معضل است.

این در حالی است که در مکان‌هایی مانند درون خانه ها که اجرای قوانین معنای متفاوتی می یابد و اجرایی شدن قانون  معنایی ندارد ، تعداد زیادی از کودکان و همسران  در معرض دود تحمیلی دخانیات قرار گرفته و دچار عوارض می شوند.

همه افراد جامعه کمابیش با شکل مستقیم و مشهود تضییع حقوق شهروندی به وسیله مصرف دخانیات آگاهند. بعضی از مهم‌ترین موارد عدم رعایت حقوق شهروندی که به طور نامحسوس در جامعه رایج است را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:

۱- استنشاق تحمیلی دود دخانیات در اماکن عمومی:

مطابق تبصره ۱ماده۳ ۱قانون جامع کنترل دخانیات مصرف دخانیاتدر اماکن عمومی یا وسایل نقلیه عمومی موجب حکم جزای نقدی ازپنجاه هزارریال تا  یکصد هزار ریال است.

مطابق ماده ۷ آیین نامه اجرایی قانون فوق الذکربه منظور حفظ سلامت عمومی به ویژه محافظت در برابراستنشاق تحمیلی دود محصولات دخانی، استعمال این مواد در اماکن عمومی ممنوع است .

براساس اطلاعات مستند، حتی بوی سیگار نیز می تواند به اطرافیان فرد سیگاری آسیب برساند. محققین اصطلاحاً به این مورد (در مقایسه با دود تحمیلی محیطی مشهود) دود دست سوم سیگار اطلاق کرده اند. کم نیستند خانواده‌هایی که از بوی سیگار همسایه های خود رنج می‌برند یا مسافرینی که از بوی سیگار درون خودرو  و افرادی که از بوی دودی که از استعمال دخانیات در اماکن عمومی باقی مانده است، دچار رنجش و آسیب شده اند.

دودی که از کناره سیگار به محیط وارد می‌شود بسیار خطرناک تر از دود استنشاقی سیگار است . علت این مسئله حرارت بسیار بالای نوک سیگار در مقایسه با فیلتر است (۹۰۰ درجه سانتی گراد در برابر ۳۰ درجه سانتی گراد) همچنین دودی که وارد ریه فرد می شود با مرطوب شدن و تغییر دما شرایطی را برای ایجاد مواد شیمیایی جدید و مضر تر از دود اولیه فراهم می‌نماید.بنابراین افراد مصرف کننده دخانیات، دودی را به محیط وارد می نمایند که از دود استنشاقی خودشان مضررتر است.

استنشاق غیرداوطلبانه دود ناشی از سوختن سیگار، به معنی سیگاری تحمیلی بودن است. زندگی با یک فرد سیگاری به ‌منزله مصرف مستقیم سالانه ۸۰ نخ سیگار است. در واقع سیگاری تحمیلی یک چهارم سیگارهای روزانه مصرف شده را استنشاق می‌کند. ریه‌های افراد غیرسیگاری که در کنار فرد سیگاری زندگی می‌کنند به مراتب عملکرد ضعیف‌تری از افراد سالم غیرسیگاری دارند. قرار گرفتن در معرض دود سیگار، خطر بیماری‌های تنفسی را در بالغین تا حدود ۲۵%‌ و در بچه‌ها تا حدود ۱۰۰-۵۰% ‌افزایش خواهد داد.

طبق آمار سازمان بهداشت جهانی بیش از ۳۰%‌بیماری‌‌های قلبی عروقی و یک سوم بیماری‌های تنفسی در بین سیگاری‌های تحمیلی ایجاد می‌شوند. میزان بروز سرماخوردگی، عفونت گوش میانی، گلودرد، سرفه و گرفتگی صدا در کودکانی که والدین سیگاری دارند بیش از کودکان دارای والدین غیرسیگاری است.

دود دست سوم سیگار و تاثیرات آن :

تاکنون در مورد تاثیرات منفی دود سیگار روی اطرافیان فرد سیگاری بسیار گفته و شنیده ایم و اکثریت افراد از مشکلات بهداشتی ناشی سیگاری‌های غیر مستقیم یا به اصطلاح دود دست دوم به خوبی با خبرند. اما هم اکنون پژوهشگران به تازگی نگرانی خود را در باره پدیده ای اعلام کرده اند که اصطلاحاً به آن دود دست سوم سیگار  اطلاق می‌شود. چرا که بسیاری از مردم از این قضیه بی اطلاعند که حتی سیگار کشیدن خارج از فضایی که  اطرافیان به خصوص  بچه ها و زنان باردار قرار دارند، نیز می تواند برای آنان بسیار خطرناک باشد. دود دست سوم نیز مانند دود مستقیم سیگار و دیگر انواع دخانیات خطرناک است ولی اطلاعات اندک مردم از آن باعث آسیب رسانی ناخواسته به دیگر افراد به خصوص کودکان می شود. دود دست سوم در واقع همان بقایای باقی مانده از دود مواد دخانی است که بر روی وسایل شحصی و یا وسایل اطراف و یا بر بدن و لباس فرد مصرف کننده مواد دخانی باقی مانده است.

به تازگی مشخص گردیده که سموم ناشی از سوخت انواع دخانیات که به صورت دود در هوا رویت نمی‌شود نیز بیش از آنچه انتظار می رفت خطرناک و آسیب‌رسان است . ما نیاز به واژه ای داریم که سموم دخانی را که به رویت نمی‌رسد نامگذاری کنیم. این سموم از طریق لباس، پوست و مو و وسایل اطراف فرد سیگاری به دیگران منتقل می‌شود. به‌طوری‌که ثابت شده این اثرات حتی تا ماه‌ها قابل پایداری و تاثیر گذاری است. به این ترتیب این عقیده که ابراز ناراحتی فرد از بوی ناشی از سیگاری که مدت‌ها قبل در محلی کشیده شده است، را به حساسیت روحی و تلقین شرطی او نسبت می‌دادند، رد شده و از لحاظ علمی ثابت شده که این بو هشداری است برای مغز تا هرچه سریع‌تر به فرد اطلاع داده و او را از محل دور کند.

با توجه به جدید بودن موضوع از شدت بالای عوارض و اینکه پژوهشگران و دانشمندان تاکنون به این درجه اهمیت درباره موضوع دست نیافته بودند، هنوز تحقیقات بسیار مبسوط و جامعی در این زمینه انجام نگرفته است ولی روی هم رفته چند تحقیق که مستند تر به نظر میرسد، تحقیقی است که دردانشگاه ساندیگو  انجام شده که نشان داده حدود نود درصد نیکوتین تنباکوی دود شده به دیوار، سطوح، وسایل نرم درون خانه مانند فرش،  بالش، مبلمان و نیز لباس و مو و پوست افراد می‌چسبد. همچنین در یک بررسی سطح کوتینین (یک متابولیت فعال نیکوتین) ادرار و موی اطفالی که والدین سیگاری دارند ولی در بیرون یا دور از کودکان خود سیگار می‌کشند را اندازه گیری کرده و در مقایسه آن را حدود هفت برابر کودکان با والدین غیرسیگاری ارزیابی کرده است. البته در قسمت دیگری از این تحقیق کوتینین را در کودکانی که والدینشان در کنارشان اقدام به مصرف دخانیات می‌کنند را هشت برابر کودکانی ارزیابی کرده که والدین معتاد به سیگارشان  در منزل سیگار نمی‌کشند.

با توجه به اینکه کودکان زمان بیشتری را در منزل سپری می‌کنندیکی از گروه هایی هستند که بیشترین تاثیر منفی را از این پدیده متحمل می‌شوند. همچنین افراد سیگاری تماس فیزیکی بیشتری با کودکان دارند از جمله در آغوش کشیدن و بوسیدن کودکان توسط بزرگسالان سیگاری که حامل ذرات مضر دود دست سوم در مو، پوست و لباس خود هستند. کودکان با خصوصیت منحصر به فرد خود از جمله سینه خیز و چهار دست پا رفتن بیشتر خود را در معرض سموم پخش شده در سطوح قرار می دهند. ضمناً کودکان تنفس سریع‌تری دارند و  وسایل اطراف و دست آلوده خود را دائماً به دهان می‌برند که به تشدید مورد فوق کمک می‌کند.

همه افراد از در معرض خطرات این سموم هستند ولی باید توجه داشت افراد خاص مانند خانم‌های باردار و اشخاص مبتلا به بیماری‌های قلبی و ریوی نیز مانند کودکان و نوزادان می‌توانند تحت تاثیر بیشتری قرار بگیرند و دچار عارضه شوند.

پاسخ شما به افراد سیگاری که بیان می‌کنند ما در کنار کودکان و افراد حساس سیگار نمی‌کشیم تا به آنان آسیب برسانیم چیست؟ پاسخ این است که بدون شک حتی اگر شما در اطراف کودکتان سیگار یا دیگر انواع دخانیات را مصرف نکنید، سموم ناشی از دود سیگار شما می‌تواند در مو، پوست و لباس شما و حتی قسمت‌های مختلف منزل باقی بماند و می‌تواند به آسانی به کودکان و نوزادان و دیگر افراد حساس مانند خانم‌های باردار و سالمندان و بیماران قلبی و ریوی آسیب جدی وارد کند.

این موضوع را جدی بگیرید و به آن اهمیت دهید. بخاطر داشته باشید حتی مصرف سیگار در کنار هواکش و پنجره،  آنجا را به مکان های پخش دائمی سموم تبدیل می‌کند و باعث می‌شود حتی در زمانی که شما در منزل نیستید نیز اطرافیان از عواقب سیگار کشیدن شما در امان نباشند.

۲- تبلیغات رسانه‌ای اعم از رسانه‌های حقیقی و مجازی: طبق ماده ۳ قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات در کشور ما، هر نوع تبلیغ ، تشویق مستقیم و غیر مستقیم و یا تحریک افراد به استعمال دخانیات اکیداً ممنوع است. چند درصد خانواده‌ها تا کنون به اصحاب رسانه در این مورد اعتراض کرده و یا اقدامی قانونی انجام داده اند؟

• در دنیا ثابت شده است که رسانه‌‌ها مسؤول تقریبا ۶۰ درصد ایجاد انگیزه برای شروع به مصرف دخانیات هستند. شرکت‌های دخانی می‌توانند از طریق فیلم‌ها و سریال‌ها و با نمایش صحنه های تحریک به مصرف دخانیات، به طور غیر قانونی و در بستری از عدم اطلاع رسانی و ناآگاهی بدون اجازه به داخل منازل وارد شده و خانواده را دچار تنش نمایند.
• اگر سری به فضای مجازی بزنید شاید بیش از هر جای دیگر شاهد تضییع حقوق شهروندان در موضوع دخانیات باشید. زیرا شاهد فعالیت های رسمی و غیر رسمی شرکت‌های دخانی (حتی شرکت‌های داخلی) در فضای مجازی هستیم. محلی که بدون نظارت بزرگسالان و بطور نامحدود توسط نوجوانان مورد جستجو قرار می گیرد. کنکاشی در اطاق‌های گفتگو و وبلاگ‌ها و وبسایت‌های اجتماعی این نکته ملموس را نشان می‌دهد که شرکت‌های دخانی به‌طرقی هوشمندانه سعی در تحریک و وسوسه نوجوانان به مصرف دخانیات دارند. جملاتی نظیر (با کدام آهنگ سیگار می چسبد؟ آیا در باران سیگار کشیده‌اید؟ و تبلیغ انواع مواد دخانی تدخینی و غیر تدخینی) در شهر الکترونیک مجازی در کنار عدم کنترل سلامت محوران، در این فضا محیطی را فراهم می آورد که در بستری از ناآگاهیف حقوق اولیه شهروندی تضییع می شود، یعنی حق دستیابی به حقایق از آنان سلب می شود و این حقایق چیزی بجز مضرات ورود به دروازه اعتیاد به دخانیات نیست. اعتیادی که متاسفانه امروز در فضای مدگرایی با مشاهده صحنه‌های استعمال قلیان توسط زنان و نوجوانانی که حتی در جوار والدین خود به این امر مبادرت می‌کنند؛ قلب مسوولان حفظ سلامتی این جامعه را به درد می‌آورد.

 

براساس نتایج یک مطالعه ۴۸ درصد افراد مورد مطالعه با ممنوعیت عرضه قلیان در اماکن عمومی موافق بودند، ‌۴۴ درصد با ممنوعیت عرضه قلیان مشروط به فرهنگ‌سازی، موافق بودند و فقط ۸ درصد مخالف اجرای این طرح بودند. آیا ۹۲ درصد جامعه باید حقوق خود را فدای آزادی ۸ درصد خواهان مصرف دخانیات در اماکن عمومی نمایند؟

 

۳- استنشاق تحمیلی دود دخانیات در محیط کار:

مطابق ماده ۱۳ قانون جامع کنترل دخانیات استعمال دخانیات در نهادهای موضوع ماده ۱۸ قانون رسیدگی به تخلفات اداری ممنوع میباشد.

حقوق شهروندان محدود به اماکن  عمومی و محیط‌های تفریحی نیست. کار در هوای سالم یکی از حقوق اولیه کارگران و کارمندان و از وظایف اصلی و قانونی کارفرمایان  است. محافظت کارکنان و مراجعان در برابر دود محیطی دخانیات،‌ از بروز عوارض این عامل خطر ساز که زمینه‌ساز بسیاری از بیماری های شغلی است، می‌کاهد. با این کار می‌توان از بروز یا تشدید بسیاری از بیماری‌های شغلی مانند سرطان‌ها و بیماری‌های ریوی مرتبط با شغل تا حد زیادی پیشگیری نمود. چرا که اختلاط دود دخانیات و عوامل بالقوه  خطرساز در محیط کار مانند آزبست باعث تشدید عوارض می شود. سیگار به ابتلای کارگران به بیماری‌های مزمن شغلی مانند برونشیت، پنوموکونیوز، بیماری‌های فیبروز دهنده نسج ریه و آسم شغلی، کمک کرده و پیشرفت آن‌را تسریع می کند.

از سوی دیگر، در محیط های کاری، مواد شیمیایی بالقوه سمی و مضری در فضا وجود دارد که با ترکیب با دود سیگار  و یا حرارت دیدن توسط آتش سیگار، به مواد بسیار خطرناک با اثرات ناشناخته و بسیار مهلک تبدیل می شوند. در ضمن تماس دست آلوده به مواد با دهان، در سیگاری‌ها بیشتر است که موجب انتقال بسیاری از بیماری‌های واگیر (مثل بیماری‌های روده‌ای و آنفلوآنزا) می‌شود. ثابت شده است افراد سیگاری به دلیل ضعف سیستم ایمنی و عدم توانایی سیستم تنفسی در پاک‌سازی و عدم رعایت بهداشت فردی، بیشتر در معرض بیماری‌ها و در نتیجه غیبت از محل کار هستند.  همچنین سیگاری‌ها با انتقال بیماریهای تنفسی و نیز ایجاد آلودگی در محیط کار، باعث بیمار شدن همکاران و نیز کاهش عملکرد آنان در محیط کار می‌شوند که بازتاب های منفی اقتصادی آن کمترین ضرر آن است.

درصورت عدم نظارت بر استعمال دخانیات در محیط کار، افراد سیگاری یکی از معضلات مهم ادارات و کارخانه ها را رقم می‌زنند. این افراد با پایمال کردن حقوق دیگران، به طور ناخواسته همکاران خود را در معرض دود سیگار قرار می دهند. این فرایند را سیگار کشیدن غیر فعال می گویند. سیگار کشیدن غیر فعال در دیگر اماکن و خانه ها نیز شایع است.

با توجه به اینکه دود سیگار در محیط، باعث کاهش تمرکز و دقت افراد می شود، این موضوع باید مورد توجه روسای ادارات و کارفرمایان قرار گیرد. چرا که وجود فرد سیگاری باعث اختلال در عملکرد تمامی کارمندان و کارگران شده و کمیت و کیفیت کار و ایمنی کار را زیر سوال می برد. در هر ۵ ثانیه یک نفر در دنیا و هر ۵/۲ دقیقه یک نفر در ایران به علت مصرف دخانیات می‌میرند. چه تعداد از آن‌ها را متخصصان و  کارشناسان تشکیل می‌دهند؟ این موضوع تا چه اندازه به زیرساخت‌های اقتصادی لطمه می‌زند؟ این‌ها مواردی هستند که باید مورد توجه قرار گیرند.

از میان راه حل‌های پیشنهادی برای مقابله با مشکل سیگار کشیدن در محل کار، چند راه اصلی کاربردی تر هستند:

–         آگاه کردن و تشویق پرسنل برای ترک سیگار توسط مشاوره پزشکی، آموزش

–          تخصیص امکانات مالی و رفاهی برای ترک دخانیات کارکنان به عنوان راهکاری برای ترغیب و تشویق دیگر کارکنان سیگاری

–         اجرای دقیق و نظارت بر قوانین محدودیت و ممنوعیت مصرف دخانیات در محل کار

–         طرح جریمه نقدی افراد سیگاری به ازای هر بار  مصرف دخانیات در محل کار

–         وضع قوانین متناسب و راهبردی  توسط دولتها برای ممنوعیت مصرف دخانیات در ادارات و کارخانه ها  و محل های کار خصوصی و دولتی

–         موظف نمودن کار فرمایان برای محافظت از کارگران غیر سیگاری در برابر دود سیگار کارکنان سیگاری

–         استفاده از حس‌گرهای دود برای ارزابی و کنترل دائمی محل کار

باتشکر از مرکز بهداشت شهرستان اشکذر