آیت‌الله خامنه‌ای، رییس‌جمهوری وقت در نامه‌ای که در روز ۲۷ تیر ۱۳۶۷ برای خاویر پرز دکوئیار، دبیرکل وقت سازمان ملل متحد ارسال کرد، آورده بود: «…همان طور که به خوبی استحضار دارید، آتش جنگی که به وسیله رژیم عراق در ۲۲ سپتامبر ۱۹۸۰ با تجاوز علیه تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ایران آغاز گردید، اینک ابعاد غیرقابل تصوری به خود گرفته است که کشورهای دیگر و حتی غیرنظامیان بی‌گناه را نیز در شعله‌های خود گرفته است. قتل ۲۹۸ نفر انسان بی‌گناه که با ساقط ساختن هواپیمای ایرباس جمهوری اسلامی ایران به وسیله یکی از کشتی‌های جنگی آمریکایی در خلیج فارس به وقوع پیوست، نمونه‌ای بارز در این خصوص است. در چنین موقعیتی، تلاش‌های جنابعالی برای اجرای قطعنامه ۵۹۸ حائز اهمیت ویژه‌ای است. جمهوری اسلامی ایران پیوسته کمک و پشتیبانی خود را نسبت به شما در حصول به این هدف مبذول داشته است. در این زمینه ما مصمم گردیدیم که رسماً اعلام داریم جمهوری اسلامی ایران به خاطر اهمیت حفظ جان انسان‌ها و برقراری عدالت و صلح و امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی، قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت را می‌پذیرد…»
متن قطعنامه ۵۹۸
قطعنامه ۵۹۸ دارای یک مقدمه و ۱۰ بند است که در جلسه ۲۵۷۰ شورای امنیت به اتفاق آرا به تصویب رسید. بندهای قطعنامه بر اساس مواد ۳۹ و ۴۰ منشور سازمان ملل متحد به شرح زیر است:
۱- شورا مطالبه می‌کند که به عنوان اولین قدم به سوی یک حل و فصل از طریق مذاکره، ایران و عراق به یک آتش بس فوری اقدام فوری اقدام کنند و تمام عملیات نظامی را در زمین، دریا و هوا متوقف کنند و همچنین تمام نیروها را بی‌درنگ تا سر حداث شناخته شده بین المللی بازگردانند.
۲- از دبیر کل درخواست می‌شود که گروهی از ناظران سازمان ملل متحد را برای تائید، تحکیم، نظارت بر آتش بس و عقب نشینی به مرزها اعزام کند. به علاوه از دبیر کل درخواست می‌شود که ترتیبات ضروری را برای مشاوره با طرفین انجام دهد و گزارش آن را به شورای امنیت تسلیم کند.
۳- شورا اصرار دارد که پس از توقف مخاصمات فعال بلادرنگ اسرای جنگی را بر اساس کنوانسیون سوم ژنو در ۱۲ اوت ۱۹۴۹، آزاد کند و عودت داده شوند.
۴- از ایران و عراق دعوت می‌شود که با دبیر کل در خصوص به اجرا در آوردن این قطعنامه و در کوششهای میانجیگرانه برای کسب یک حل و فصل جامع، عادلانه، شرافتمندانه مورد قبول طرفین در مورد تمام موضوعات مهم، بر اساس اصول مندرج در منشور ملل متحد همکاری کنند.
۵- از تمامی دولتهای دیگر دعوت می‌شود که حداکثر خویشتن‌داری را به عمل آورند و از هر اقدامی که ممکن است به تصاعد و گسترش بیشتر مخاصمه منجر شود، احتراز جویند و بدین گونه به اجرا در آوردن قطعنامه حاضر را تسهیل کنند.
۶- از دبیر کل درخواست می‌شود که ضمن مشورت با ایران و عراق مساله تفویض کار تحقیق در باب مسئولیت مخاصمه به هیاتی بی‌طرف را بررسی کند و در حداقل مدت ممکن به شورا گزارش دهد.
۷- عظمت خسارات وارده در خلال مخاصمه و نیاز به کوشش در جهت نوسازی، با امدادهای بین‌المللی در خور زمانی که مخاصمه خاتمه پذیرد، تصدیق می‌شود و در همین خصوص از دبیر کل در خواست می‌شود که هیاتی از کارشناسان را برای پژوهش در باب مساله نوسازی تعیین کند و به شورای امنیت گزارش دهد.
۸- به علاوه از دبیر کل درخواست می‌شود که با مشورت با ایران و عراق و سایر کشورهای منطقه، طرق افزایش امنیت و ثبات را مورد مدافه قرار دهد.
۹- از دبیر کل در خواست می‌شود که شورای امنیت را در مورد به اجرا در آوردن این قطعنامه، به طور مداوم مطلع کند.
۱۰- شورای امینت تصمیم دارد که برای در نظر گرفتن اقدامات بیشتر و تضمین اجرای این قطعنامه در صورت ضرورت جلساتی تشکسل دهد.
بخشی از پیام امام خمینی درباره قطعنامه ۵۹۸
حضرت امام خمینی پیام مهمی در این مورد خطاب به ملت ایران صادر فرمودند که در قسمتی از این پیام آمده است : « و اما در مورد قبول قطعنامه که حقیقتا مسأله بسیار تلخ و ناگواری برای همه و خصوصا برای من بود این است که من تا چند روز قبل معتقد به همان شیوه دفاع و مواضع اعلام شده در جنگ بودم و مصلحت نظام و کشور و انقلاب را در اجرای آن می‌دیدم ، ولی به واسطه حوادث و عواملی که از ذکر آن فعلا خودداری می‌کنم و به امید خداوند در آینده روشن خواهد شد و با توجه به نظر تمامی کارشناسان سیاسی و نظامی سطح بالای کشور ـ که من به تعهد و دلسوزی و صداقت آنان اعتماد دارم ـبا قبول قطعنامه و آتش بس موافقت نمودم و در مقطع کنونی آن را به مصلحت انقلاب و نظام می‌دانم و خدا می‌داند که اگر نبود انگیزه‌ای که همه ما و عزت و اعتبار ما باید در مسیر مصلحت نظام و مسلمین قربانی شود، هرگز راضی به این عمل نمی‌بودم و مرگ و شهادت برایم گواراتر بود ، اما چاره چیست ؟
همه باید به رضایت حق تعالی گردن نهیم دیروز روز امتحان الهی بود که گذشت و فردا امتحان دیگری است که پیش می‌آید …. من باز می‌گویم قبول این مسأله برای من از زهر کشنده‌تر است ، ولی راضی به رضای خدایم و برای رضایت او این جرعه را نوشیدم و نکته‌ای که تذکر آن لازم است در قبول این قطعنامه فقط مسؤولین کشور ایران با اتکای خود تصمیم گرفتند. تصمیم امروز فقط برای تشخیص مصلحت بود …. بدانید که پیروزی از آن شماست .»
سخنان هاشمی درباره قطعنامه ۵۹۸
«حمله به هواپیمای مسافربری ایران و شهادت ۲۹۰ نفر سرنشین بی‌گناه، به هیچ وجه ادعای اشتباه در مورد آن پذیرفته نیست و از نظر ما یک اخطار تلقی شد. همچنین قساوت فوق‌العاده صدام در داخل عراق که هزاران روستا و صد‌ها هزار تن از مردم را با بمباران شیمیایی قتل عام می‌کند، از دیگر دلایل آن است که نشان می‌دهد، به او اجازه داده‌اند هر جنایتی را مرتکب شود. مجموعه این شرایط و ادله دیگری که فعلاً ذکر نمی‌شود، ما را به این نتیجه می‌رساند که مصلحت انقلاب و ملت‌های ایران و عراق و منطقه این است که قطعنامه مذکور پذیرفته شود… ایران تا به حال خواستار آن بود که ابتدا کمیته تعیین متجاوز تعیین شود، ولی فعلاً با توجه به شرایط جدیدی که پیش آمده، از آن شرط خود صرفنظر می‌کنیم… متأسفانه تبلیغات جهانی ما را جنگ‌افروز و جنگ طلب معرفی کرده و صدام و حزب بعث متجاوز که تمامی قوانین را نقض کرده، ولی چون یک شعار مشخص دارد، یعنی قطعنامه را پذیرفته و حاضر به قضاوت بین‌المللی است، به صورتی عوام‌فریبانه صلح‌طلب معرفی شده است. با این کار، یعنی قبول قطعنامه ۵۹۸، ما نشان دادیم که در این زمینه انعطاف‌پذیر هستیم… ما قطعنامه را هرگز رد نکرده بودیم، بلکه شرطی روی آن گذاشتیم و این اواخر روشن شد که ممکن است حوادث تلخی در منطقه اتفاق افتد که نقطه عطف آن سقوط هواپیمای مسافری ایران توسط امریکا بود… آن‌ها می‌خواستند ما را به دلیل نپذیرفتن قطعنامه تحریم تسلیحاتی کنند، منطقاً از آن پس (در صورتی که عراق از قبول قطعنامه خودداری کند) باید عراق را تحریم نمایند.»
روایت فرمانده وقت سپاه پاسداران از دلایل قبول قطعنامه
محسن رضایی فرمانده سپاه پاسداران در دوران جنگ درباره پذیرش قطعنامه ۵۹۸ می‌گوید: «دو نگاه در خصوص قطعنامه ۵۹۸ وجود داشت در نگاه اول مقایسه‌ای بین این قطعنامه و دیگر قطعنامه‌هایی که از سوی شورای امنیت صادر می‌شده صورت می‌گیرد و سرانجام با توجه به تنظیم نکاتی در قطعنامه ۵۹۸ آن را تا حدودی به نفع ایران تعبیر می‌کنند و به همین واسطه مورد پذیرش مقامات قرار می‌گیرد. بر اساس نگاه دوم، شرایط نظامی در سال‌های اواخر جنگ، به گونه‌ای بود که ایران در موضع ضعف قرار گرفت. از یک طرف عراق درازدستی‌هایی به لحاظ نظامی در مرزهای ایران داشت و حتی قسمت‌هایی از خاک ایران را به تصرف خود درآورده بود و از سویی دیگر، آمریکا با آوردن ناوگان جنگی خود، منطقه خلیج فارس را به کانون بحران تبدیل کرده بود. ادامه جنگ در چنین صورتی کاملا به زیان ایران بود، بنابراین بهترین راه ممکن برای جلوگیری از ضررهای احتمالی آتی، پذیرش قطعنامه ۵۹۸ است.»
رضایی با تاکید بر اینکه هر دو نگاه در پذیرش قطعنامه دخالت داشت، می‌افزاید: «این یعنی اگر قطعنامه ۵۹۸ صادر نمی‌شد و این فشار‌ها وجود داشت باز هم جنگ ادامه پیدا می‌کرد و اگر قطعنامه ۵۹۸ صادر می‌شد، اما از فشارهای قدرت‌های خارجی و عوامل نظامی خبری نبود، باز هم جنگ ادامه پیدا می‌کرد. هردو این‌ها موثر بود. منتهی از زمان صدور قطعنامه ۵۹۸ تا زمان پذیرش آن از سوی ایران هشت- نه ماهی فاصله است. در این مدت ایران تلاش می‌کرد که نکاتی که در قطعنامه هست دارای صراحت بیشتری باشد. به عبارت دیگر ایران به دنبال صدور قطعنامه ۵۹۹ بود که صراحت بیشتری نسبت به برخی جملات قطعنامه قبلی داشته باشد. ایران در خصوص تعیین کمیته خسارات و کمیته تعیین آغازگر جنگ می‌گفت که این مساله برای ما مشخص است بنابراین بهتر است در قطعنامه بعدی نوشته شود متجاوز کسی است که از مرزهای بین‌المللی عبور کرده باشد و در مورد تعیین خسارات جنگی، تاکید ایران این بود که می‌بایست خسارات پرداخت شود. این تلاش‌ها تا حمله دوباره عراق به قسمت‌هایی از خاک ایران ادامه پیدا کرد و در نهایت ایران به این نتیجه رسید که به همان حداقل‌های قطعنامه ۵۹۸ اکتفا کند.»
منابع :
سایت بیتوته
سایت تاریخ ایرانی
